VE RECEP VE ZEHRA VE AYŞE… (1983)

Yönetmen: Yusuf Kurçenli

Senaryo: Ayşe Sasa, Mahmut Cevher, Yusuf Kurçenli

Görüntü Yönetmeni: Suat Kapkı, Fevzi Özyılmaz

Yapım: Sinema TV Yapımı / Koray Düzgören 

Yönetmen Yardımcısı: Leyla Özalp, Müzik: Cem İdiz

Oyuncular: Necla Nazır (Zehra), Mahmut Cevher (Recep), Pembe Mutlu (Ayşe), Nilüfer Aydan, Mesut Engin (Recep’in kardeşi), Tuncer Necmioğlu, Tanju Tuncel, Mehmet Esen, Hayri Caner, Ani İpekkaya, Haşmet Zeybek, Meral Niron, Erol Şen, Fatih Özses,

KONU: Marmara'nın kıyı kasabasında yaşanan öykü "gelenekler, töreler, tutucu kadın-erkek ilişkileriyle özellikle bir tatil köyü olmanın getirdiği kaçınılmaz mo-dernleşme" kadın-erkek ilişkilerinde ser-bestleşme vb. öğelerin çatışması" temeline dayanır. Liseyi yeni bitiren Ayşe babasının izin vermemesinden dolayı üniversite öğrenimi yapamaz. Öğrenimi engellenen ve istemediği biriyle evlendrilmek istenen Ayşe bunalıma girmiştir. içinde yaşadığı çaresizlik ve baskılar sonucunda evden kaçar Ayşe, yalnızlığını paylaşan iki çocuklu Recep'ten hoşlanır ve bekaretini yitirir. Aşıkların yakalanması sonucu Recep, reşit olmayan bir kıza tecavüz etmekten dolayı hapse girer. Tek çare Recep'in karısı Zehra'dan boşanıp Ayşe ile evlenmesidir. Kocasının hapse düşmesini istemeyen Zehra. durumu kabullenir ama, onun da koşulu evinde çocuklarıyla birlikte kalmaktır. Gelişen olaylar içinde Ayşe yaptığının yanlış olduğuna inanır ve çocuğunu isteyerek düşürür. Ne var ki, Zehra'nın erkek kardeşleri olayı kabullenemezler ve Recep'in kasabayı terk etmesi yönündeki baskıları fiImin trajik bir sonla bitmesine neden olur.

Ve Recep Ve Zehra Ve Ayşe filminin karakterleri de öncelikle geleneksel ve çevresel baskıların kıskancında yaşarlar. Daha kişilik olarak olgunlaşma sürecindeki Ayşe yaşamına yapılan haksız mü-dahaleler sonucu yalnızlığa düştüğü bir anda insancıl bir yaklaşımdan etkilenir. Yaşının da verdiği çocuklukla da kendini Recep'in kollarına bırakır. Kısa zamanda da yaşanan hoşlanmanın bir aşka dö-nüşemeyeceğini anlar. sı,.. Filmin diğer kadın kahramanı Zeliha da yine sevgisinden feragat etmek zorunda kalan olur. Onun tüm dünyası çocuklarıdır ve kocasının geri dönmesini bekler. Recep ise rutinleşen yaşamında olağan dışı bir durumda karısına olan bağılılığını unutup, reşit olmayan bir kızla cinsel ilişkiye girmekten çekinmeyerek ataerkil bakış açısını sürdürür. “Soner Derse, “Türk Sinemasında Aşk”

*  Bir Türk filminin sinemalarda gösterilmeden ilk kez TV’de sunulması, Türk sinemasının tarihinde ve sinema/TV ilişkilerinde ilk kez rastlanan ilginç bir olay. Bu, önemli ölçüde filmin bir türlü gösterime girme fırsatı bulamamış olmasından kaynaklanıyor. Filmin düzeyi göz önüne alındığında, bu olay, sinema piyasamız ve gösterim mekanizmamız için bir utanç vesilesidir. Diğer yandan TRT nin üstelik kendi içinden yetişmiş bir sanatçı olan Kurçenli'ye ilgi göstererek onun sinema için yaptığı ilk filmi göstermesi de, TRT için olsa olsa bir Övünme vesilesidir...

"Ve Recep ve Zehra ve Ayşe", hele bir "ilk film" için oldukça başarılı nitelikler taşıyor. Bir Marmara kıyı kasabasında (Armutlu'da) gelenekler, töreler, tutucu kadın-erkek ilişkileriyle, özellikle bir tatil köyü olmanın getirdiği kaçınılmaz 'modernleşme', kadın erkek ilişkilerinde serbestlenme vb. öğelerin bir tür çelişmesi, giderek çatışmasının öyküsü bu,,. 'Üstsüzlerin bile gitgide yaygınlaştığa öte yandan adetlerin, inançların, geleneklerin baskısını da hala sımsıkı yasayan tüm Ege ve Akdeniz kıyı kasabalarında olduğu gibi... Bu oldukça tipik fonun üstüne, Kurçenli, yine tipik öğeler taşıyan bir öykü yerleştirmiş. Bir pansiyon/ çayhane işleten Recep, karısı Zehra ve iki çocuğuyla yaşayıp giderken, babasının baskısıyla kente, üniversite Öğretimine gitmesi engellendiği için bunalım içinde olan Ayşe ile bir yakınlaşma kuruyor. Ve Ayşe'nin evden kaçtığı gece, ona sahip oluyor. Aşıklar yakalanıyor, Ayşe 'reşit' olmadığı için Recep hapse giriyor... Kurtulması İçin tek çare, Ayşe ile evlenmesidir. Yani karısı Zehra'yı boşama Hikâyenin asıl ağırlığı, ilginç yanı, bundan sonra.,. Zehra, bir çok kadının yapacağının tersine, durumu kabulleniyor. Recep'ten ayrılıyor. Ama evi bırakıp ana-babasının yanına gitmeyi kabullenmiyor. Onun evi, çocukları vardır, onların yanında kalacaktır. Ne var ki Zehra'nın erkek kardeşleri Recep'in kasabayı terk etmesi için baskı yapacaklar, bu da filmin trajik sonunu getirecektir...Geleneksel kalıplar, temalar içinde dolaşmakla birlikte kişilerine, onların davranışlarına özgün, çağdaş biçimde bakmayı, alışılmadık, örmeyi ve toplumsal/çevresel/geleneksel olanla bireysel/kişisel olanın çatışmasını vermeyi amaçlayan ve geniş ölçüde başaran film bu... Oyuncularından beklenebilecek en iyi sonucu almış, özenli bir çalışmanın ürünü... Filmin tam bir başarıya erişmesini engelleyen, bence öncelikle final olmuş; filmin tüm özüyle ve Zehra'nın film boyunca beliren Özveriye dayalı kişiliğiyle çelişen bir final bu... Diğer yandan, Kurçenli kimi önemli sahneleri (Recep'le Ayşe'nin yatışı gibi) gerekli olgunlukta, etkileyicilikte çekememiş. Sanki belli bölümler eksik filmde... Ama tüm bunlara karşın. "... Ve Recep ve Zehra ve Ayşe", sinemamıza yeni ve ilginç bir yönetmen kişiliğinin geldiğini haberli yen alçak gönüllü, ama düzeyli bir film.