CUMARTESİ CUMARTESİ (1984)

Senaryo ve Yönetmen: Tunç Okan 

“Kasabın Rüyası Friedrigh Durrenmatt’ın “Sucuk” adlı öyküsünden kaynaklanmıştır.

Görüntü Yönetmeni: Ramon Suarez

Müzik: Vladimir Cosma

Yapım: Evren Film/Cengiz Ergun

Helios Film: Türk – İsviçre Ortak yapımı

Yönetmen Yardımcısı: Dominique Athenin Girard, Yönetmen Sekre-terleri: Gül Dirican, Edith Bleicher Kamera Asistanı: Chedli Chaquachi, Ses Kayıt: Ercan Okan, Francois Musy, Ses Kaydı Yardımcısı: Erkan Aktaş, Dekoratör: Alain Poroli, Işık: Felix Meyer, Kurgu: Tunç Okan, Set Ekibi: Jean Pierre Baillod, Erol Avcı, Danilo Bonadei, Kurgu Asistanları: Şevket Gözalan, Christian Bonvin, Seslendirme Yönetmeni: Levent Dönmez, Seslendirme Yardımcısı: Osman Görgen, Yapım yönetmenleri: Oğuz Ergun, Rose Marie Schneider, Renk Ayarı: Erhan Aktaş, Yapım Sekreterleri: Ayşegül Manguhan, Marilime Zanetta, (Fono Film stüdyosunda seslendirilmiştir.)

OYUNCULAR: Carole Laure, Francis Huster, Jacques Villeret, Tunç Okan (Çapkın Türk) Erol Günaydın (Kasap Moris), Michel Blanc, Jean-Luc Bideau Catherine Alric, Theresa Liotard, Zouc, Bedia Ener (Meydandaki kadın), Sezai Altekin (Şoför Okulu Öğrencisi), Emin K. Usluoğlu (Şöfor Okulu Öğretmeni), Nil-gün Özhan (yuvadaki bakıcı), Meltem Özpınar (avukat kadın), Zafer Önen (yaşlı adam), Erdal Özyağcılar (dişçi), Orhan Aykan (Savcı), Zihni Küçümen (yargıç), Orhan Elçin (aşçı), Levent Dönmez (dedektif), Zihni Göktay (bulaşıkçı), Kamran Yüce (Cezaevi müdürü), Ünal Gürel (şef kasap), Ersan Uysal (şişman kasap), Sevtap Toktay (dişçi yardımcısı), Emek Uysal (Stefan), Meriç Başaran (kadın kasap), Tomris İncer (Anet), Gülgün Ok (kasaptaki müşteri), Güler Ökten (madam Seydu), Bilge Şen (şişman kadın), Güzin Özyağcılar (güzellik salonu müşterisi), Vildan Gürelman (kasap müşterisi), Ayşegül Yalçın (makyajcı kadın), Avni Yalgın (güzellik salonu satıcısı) Filiz Toprak (kadın kasap), Necdet Yakın (Mösyö Seydu), Kemal Bekir (polis şefi), Vildan Türkbaş (kadın kasap), Rıza Pekkutsal (garson), Erhan Abir (fotoğraf makinesi satıcısı), Ayton Sert (kamyon şoförü), Serkan Nalban (yuvadaki ço-cuk), Hale Akınlı (yuvadaki çocuğun annesi), Osman Görgen (terasın garsonu), Pınar Açar (küçük kız), Türkan Açar (küçük kızın annesi), Uluer Süer (cezaevi görevlisi),

Konu: Her şeyin düzenli, her yerin temiz, her işin yolunda gittiği bir ülkede, artık herkesin 'mutlu' olması gereken bir ülkede insan ruhunun nasıl derinden derine kemirildiğini, bu sakin ve dengeli görünümün altında bireysel çılgınlıklardan ırkçılık, azınlık düşmanlığı gibi toplumsal eylemlere, bir çok olumsuz şeyin nasıl filizlenebileceğini anlamak için herhalde İsviçreli olmak gerekir.

* 'Frederic Durrenmatt gibi uygarlığın altında donup kalmış çılgınlığın su yüzüne çıkmasının ürkünç öykülerini yazan bir yazar veya bir bölümünü bu yıl Sinema Günleri'ndeki İsviçre sineması toplu gösterisinde izleyeceğimiz filmleri yaratan Goretta, Tanner, Soutter, Yersin gibi bir İsviçreli yönetmen olmak gerekir. Ama gerekmeyebilir de... Bir Türk olmak, ama yıllardır dünyanın bu en gelişmiş toplumunda yaşayan, dahası orada çalışan, dişçilik yapan, ama tüm düşleri sinemaya dönük, sürekli film yapmak hayaliyle yaşayan bir Türk olmak, kısaca-sı Tunç Okan olmak da bu işe girişmek için yeterli olabilir.

Okan, tartışılan "Otobüs" filminden nerdeyse 10 yıl sonra ortaya çıkan ikinci filmi "Cumartesi, Cumartesi"nde, bu kez 'İsviçre (veya İsveç)teki Türk İşçileri' sorununu değil 'bir İsvlçre kasabasının Cumartesi çılgınlığını anlatmayı seçmiş... Odak noktası olarak orada yerleşmiş bir Türk burjuva çiftini, Sümer ve Ayşegül Oğuzer'i alması, aslında sanatçının kökenine bağlılığını ve filminde Türklerden söz etme isteğini simgeliyor. Yoksa bu çift, herhangi bir ulustan, giderek İsviçreli de olabilirdi. Çünkü Okan'ın filmi, bu kez, herhangi bir 'uygarlık düzeyi' karşıtlığına, zıtlaşmasına oturmuyor. (Bu açıdan, "Otobüs" filminin aşırı, kaba bir zıtlıklar çatışmasına, inceliksiz biçimde ele alınmış bir 'ileri Batı toplumu cahil Türk köylüsü" çelişkisine dayandığını - biraz da haklı olarak ileri sürenler, "Cumartesi Cumartesi"nde en azından bu yönden eleştirilecek bir yan bulamayacaklar.

Film, tam tersine, aynı uygarlık düzeyinden nasibini almış, beş aşağı, beş yukarı aynı maddi düzeyi, aynı alışkanlıkları, aynı değer ölçülerini ve aynı 'uygar yaşam' nimetlerini paylaşan insanların arasında oluşan bir öyküyü anlatıyor. Daha doğrusu bir öykücükler bütününü... Karısını kesip salam yaptığını düşleyen ve sonunda bir dizi cinayet işlemeye dek giden kasabın (Durenmatt'tan alındığı bildirilen) öyküsü... Bir afacanla başa çıkamayan dişçi, 'kadın avcısı' gizemli Türk, beceriksiz şoför kursu öğrencisi ve çaresiz öğretmeni, bir yuvada ortalığı birbirine katan bir velet, yalnız bir yaşlı adam... Ve tüm bu küçük serüvenlerin ortasında, kendi Cumartesi'lerini yaşamayı deneyen, kadının yeni saçı, erkeğin giyimi gibi sudan nedenlerle arada u getiriyor. bir kavga etmekle birlikte temelde uyumlu bir çift: Sümer ve Ayşegül... Ve onların bir lokantada, bir büyük mağazada, bir kasap dükkanında veya kasaba meydanında yaşadıkları, gerçekle sözgelimi Bunu bir fantezi arasında gidip gelen, o güne özgü serüvenleri...

Tunç Okan'ın filmi, kendisinin de belirtii gibi, bir güldürü değil. Bir güldürü görmek ve bol bol gülmek için gidenlerin bu açıdan düş kırıklığına uğraması kaçınılmaz. Film, Okan'ın gerçek gözlemlerine dayanan, zaten çoğu da hayli 'kabul edilebilir', 'olabilir' gözüken durumların, bir küçük, sakin İsviçre kasabasının bir gününe (bir Cumartesi gününe) kurgulanmasıyla oluşuyor. Bu gözlemler, kimi Batılı sanatçıların zaman zaman yaptıkları türden bir film oluşturuyor: Gündeliğin içindeki anlamsızlığı, 'absurd'u, hüznü, giderek trajiği yakalamak, sergilemek... Bu küçücük olaylar, sonuç olarak bir mozayığın parçaları gibi birleşiyor, bu küçük kasabada da, komiğin veya trajiğin ege-men olduğu insan serüvenleri, dramları yaşanabileceğini, yaşamın sakin bir nehir gibi akan görünümü ardında fırtınalar oluşabileceğini duyuruyor. Sonunda Sümer'in bir büyük mağazadaki kabalığa, aldırmazlığa, 'vahşet' e isyan ederek Ayşegül'ü kolundan sürükleyip, hafta sonu 'aç kalmak' pahasına özgürlüğe, kuralsızlığa çağırması ise, filmin alçak gönüllü bir başkaldırı bildirisiyle bitmesi sonucunda Cumartesi, Cumartesi" Batı'da yaşayan, Batı'da yaşamanın belki tüm rahatlığından, konforundan yararlanan, ama bu rahatlığın, bu düzenin getirdiği tedirginliği de duyumsayan bir Türk sanatçısının pek önemli, pek çarpıcı olmasa da hayli özgün gözlemler içeren ilginç bir yapıtı... Bir tür İsviçre sinemasıyla koşut-luklar taşıyan, ama bir ölçüde de Türk kalmasını bilmiş değişik, taze bir ses... 

Okan'ın hemen hepsi Avrupa sinemasının önemli sanatçıları olan Francis Huster, Carole Laure, Jacques Villeret, Jean-Lue Bideau, Michel Blanc gibi sanatçıları yönetmiş olması, kuşkusuz bizim için de az övünç nedeni değil... "Cumartesi-Cumartesi'yi kendi türü ve amaçları içinde saygın ve ilginç bir çaba olarak nitelemek gerekiyor. (Atilla Dorsay, “12 Eylül Yılları ve Sinemamız”, syf, 260)