Senaryo ve Yönetmen: Lütfi Ö. Akad
Görüntü Yönetmeni: Ali Uğur
Müzik: Arif Sağ
Yapım: Dadaş Film / Kadir Kesemen
Oyuncular:
Serdar Gökhan (Nuri), Aysun Güven
(Zeynep), Kadir Savun (Mahmut), Muazzez Kurdoğlu (Zeliha), Osman Alyanak
(Çerçi), Ali Şen (Recep Ağa), Danyal Topatan, İhsan Baysal (Mustafa), Sırrı
Elitaş (Durali)
KONU: Ceyhun Irmağı üzerinde salcılık yapan
Nuri ile çevrelerinin çıkar ilişılkeri yüzünden birbirlerine ancak ölümde
kavuşan Zehra'nın trajik öyküsü anlatılır. Ahmet ile Mehmet'in köyü Sakarya
ırmağının iki kıyısındadır. İlk önce Mehmet, Ahmet'in köyünden Emine ile,
-Ahmet'in yardımı i1e- kaçırarak evlenir. Ahmet'de Mehmet'lerin köyünden
Ayşe'yi kaçırmak ister; ama bu Ayşe'lerin evinin kalabalık olması nedeni ile
zordur, ve Ayşe, Ahmet'e varmak istemiyordur. Ayşe kendi köylüsü zengin
Mürteza’ya ilgi duymaktaysa da Mürteza'nın babası Ayşe'yi istememektedir,
oğluna şehirden Soğancızade'nin kızını almayı düşünmektedir. Bir gün, Murtaza
Soğancızadelerle ava gider, o gece Ahmet, ırmağı geçip Mehmet'e gider ve karşı
koyup direnen Ayşe'yi kaçırırlar. Av dönüşü iki grup ırmağın kenarında
karşılaşırlar,
Arada ırmak vardır.
Mürteza'nın babası karşı kıyıya ateş eder, Ahmet ile Ayşe sabaha kadar
konuşurlar, Ayşe Mürteza’yı sevdiğini söyler ve Ahmet'ten kendisini bırakmasını
ister. Ahmet, Ayşe’yi geri götürür. Ayşe muayene edilir bakiredir. Ayşe iki yıl
anne babasının yanında kalır; fakat babası yüzüne bakmaz, annesi de evlere işe
gönderir, çeyizini satan Ayşe'ye köy delikanlıları laf atmaya başlar. Ayşe bu
sıkıntılarla evden kaçar meşhur Saniye Hanımın evine gider. Saniye ise Ayşe'yi
bekaret gecesi 'yüz liraya, Soğancızade’lerin delaletiyle Mürteza’ya satar
Ahmet ise Saniye'nin evinde bulduğu Ayşe’yi köye getirir nikah kıyar. Ayşe'yi
emniyete aldıktan sonra, Mehmet'ten tabancasını alarak, önce Soğancızade’yi
sonra da damadı Mürtezayı vurur. Murteza ölmez.
Akad
Ceyhan ırmağı kıyısında geçen bir aşk, kız kaçırma, tecavüz ve intikam öyküsünü
anlatır. Aslında, köy filmlerinin klasik unsur ve kişilerini içeren öyküde,
Akad'ın anllatmak istediği, Zeynep'i seven ağa oğlu Mustafa ile Zeynep’i
kaçıran köyün salını ışleten Nuri arasında ki çatışma ya da Zeynep'in adı
çıktıktan sonra geneleve düşmesi ve sonradan Nuri'ye varması değildir ... Akad,
yazgı teması üzerine gidip geleneksel Yunan tragedyasının ötesinde -ve
geleneksel trajik kalıplara kapılmaksızın- kendi düşünsel evrenine uygun ve bu
evrenin gerisini yansıtan traji-dramatik boyutlara varmıştır. Nuri Ceyhan
ırmağı üzerinde salcılık yapmaktadır. Çocuk iken, ırmak kenarında birlikte oynadığından
Zevnep'i sever, Zeynep'in gözü ise Cemşiroğulları’nın Mustafa'dadır. Zeynep'in
babası Reşit Ağanın bankaya borcu (15.000. TL) vardır ve 20.000 verene kızını
vereceğini söyler. Cemşiroğlu oğluna Kasabadan kız almayı düşünmektedir ama
oğlu Zeynep'i isteyince borcunu düşünmemesini söyleyerek Reşit Ağadan kızını
ister. Düğün gecesi Nuri Zeynep'i kaçırır, annesine teslim eder, Zeynep ağlar
ve Mustafa'yı sevdiğini söyler. Nuri, Zeynep' i saIla kaçırırken Mustafa'nın
arkalarından ateş etmesine mani olunur. Annesi Nuri'ye Zeynep’i geri
götürmesini söyler,
Zeynep de yalvarır, Nuri
gerçeği görür ve Zeynep'i geri götürür, ama Haydar Ağa dillenen gelini istemez,
ödemek için Reşit Ağa’dan aldığı senetleri de iade eder. Bunlara kızan babası
Zeynep'i güneş altında taşlı tarlada çalıştırır, ertesi gün köy delikanlıları
Zeynep' e saldırırsa da Zeynep ikisini yaralar biri kaçar.
Ertesi gün
Haydar Ağanın adamları salda Nuri'yi döverler ve·zaten Haydar Ağanın olan Salı
elinden alırlar. Nuri arkadaşının yanında çalışır ve Zeynep'i istemeleri için
annesini ve arkadaşını zorlar. Haydar Ağaya kızını vermek isteyen şehirli
Müslim Efendi, Mustafa'nın gözünün Zevnep'de olduğunu bildiğinden bir düzenle
Zeynep'i kasabadaki geneleve getirip Mustafa’ya peşkeş çekmek ister. Mustafa'nın
niyetini anlayan Zeynep geldiğine pişman olur. Nuri'nin annesi Zeynep'in başına
gelenleri bilmeden gidip kızı isteyince kovulur, bu arada Nuri'ye Zeynep'in
başına gelenler anlatılır, Nuri oynatılmaya zorlanan Zeynep'i kaçırır, kırmızı
gelinlik giydirip köye getirir ve 'ayali' olduğunu herkese söyler, bu ara çıkan
çatışmada Mustafa'yı vurur ve sal ile ırmak üzerinde iken Haydar Ağanın
adamlarının açtığı ateş sonucu, önce Zeynep sonra Nuri vurulur. “Orhan Ünser,
“Kelimelerden Görüntüye” syf, 188 ”
ÖDÜL:
4. Adana Altın Koza Film
Şenliği'nde (1972)
►‘‘en başarılı 3. film’’
► Osman Alyanak ‘‘en
başarılı yardımcı erkek oyuncu’’
► Sinematek derneğinin 1973
yılında düzenlediği araştırmada
►“Irmak” en iyi 10 filmden
biri.
“Irmak”, yalın, sade anlatımı içinde bir
tregedyanın gücünü ve yapısını taşıyor. Gerçekten de, klasik tregedya olduğu
gibi, anlatılanların başından itibaren, insanların egemen olamadıkları bazı
üstün güçlerin, insanların kaderini onlara rağmen, ağır ama kesin, karşı
konulmaz biçimde hazırladıkları ve ne yapılırsa yapılsın, bu kaçınılmaz sonucun
değişmeyeceği seziliyor. Tregedyanın soylu, “sublime” duygularının yerini
çağdaş, gündelik duygular almıştır. Amaçlar, tregedyadaki denli soylu, süzülmüş
değildir. Ama öncelikle yaşamak, var olmak, sonra da mutluluğa erişmek gibi iki
amacın, antik veya çağdaş, her türlü davranışın en itici iki gücü olduğu
gerçeğini unutabilir miyiz? Akad’ın çok ) isteyen şehirli Müslim Efendi,
Mustafa'nın gözünün Zevnep'de olduğunu bildiğinden bir düzenle Zeynep'i
kasabadaki geneleve getirip Mustafa’ya peşkeş çekmek ister. Mustafa'nın
niyetini anlayan Zeynep geldiğine pişman olur. Nuri'nin annesi Zeynep'in başına
gelenleri bilmeden gidip kızı isteyince kovulur, bu arada Nuri'ye Zeynep'in
başına gelenler anlatılır, Nuri oynatılmaya zorlanan Zeynep'i kaçırır, kırmızı
gelinlik giydirip köye getirir ve 'ayali' olduğunu herkese söyler, bu ara çıkan
çatışmada Mustafa'yı vurur ve sal ile ırmak üzerinde iken Haydar Ağanın
adamlarının açtığı ateş sonucu, önce Zeynep sonra Nuri vurulur. “Orhan Ünser,
“Kelimelerden Görüntüye” syf, 188 ”
