IRMAK (1972)

Senaryo ve Yönetmen: Lütfi Ö. Akad

Görüntü Yönetmeni: Ali Uğur

Müzik: Arif Sağ

Yapım: Dadaş Film / Kadir Kesemen

Oyuncular: Serdar Gökhan (Nuri), Aysun Güven (Zeynep), Kadir Savun (Mahmut), Muazzez Kurdoğlu (Zeliha), Osman Alyanak (Çerçi), Ali Şen (Recep Ağa), Danyal Topatan, İhsan Baysal (Mustafa), Sırrı Elitaş (Durali)

KONU: Ceyhun Irmağı üzerinde salcılık yapan Nuri ile çevrelerinin çıkar ilişılkeri yüzünden birbirlerine ancak ölümde kavuşan Zehra'nın trajik öyküsü anlatılır. Ahmet ile Mehmet'in köyü Sakarya ırmağının iki kıyısındadır. İlk önce Mehmet, Ahmet'in köyünden Emine ile, -Ahmet'in yardımı i1e- kaçırarak evlenir. Ahmet'de Mehmet'lerin köyünden Ayşe'yi kaçırmak ister; ama bu Ayşe'lerin evinin kalabalık olması nedeni ile zordur, ve Ayşe, Ahmet'e varmak istemiyordur. Ayşe kendi köylüsü zengin Mürteza’ya ilgi duymaktaysa da Mürteza'nın babası Ayşe'yi istememektedir, oğluna şehirden Soğancızade'nin kızını almayı düşünmektedir. Bir gün, Murtaza Soğancızadelerle ava gider, o gece Ahmet, ırmağı geçip Mehmet'e gider ve karşı koyup direnen Ayşe'yi kaçırırlar. Av dönüşü iki grup ırmağın kenarında karşılaşırlar,

Arada ırmak vardır. Mürteza'nın babası karşı kıyıya ateş eder, Ahmet ile Ayşe sabaha kadar konuşurlar, Ayşe Mürteza’yı sevdiğini söyler ve Ahmet'ten kendisini bırakmasını ister. Ahmet, Ayşe’yi geri götürür. Ayşe muayene edilir bakiredir. Ayşe iki yıl anne babasının yanında kalır; fakat babası yüzüne bakmaz, annesi de evlere işe gönderir, çeyizini satan Ayşe'ye köy delikanlıları laf atmaya başlar. Ayşe bu sıkıntılarla evden kaçar meşhur Saniye Hanımın evine gider. Saniye ise Ayşe'yi bekaret gecesi 'yüz liraya, Soğancızade’lerin delaletiyle Mürteza’ya satar Ahmet ise Saniye'nin evinde bulduğu Ayşe’yi köye getirir nikah kıyar. Ayşe'yi emniyete aldıktan sonra, Mehmet'ten tabancasını alarak, önce Soğancızade’yi sonra da damadı Mürtezayı vurur. Murteza ölmez.

Akad Ceyhan ırmağı kıyısında geçen bir aşk, kız kaçırma, tecavüz ve intikam öyküsünü anlatır. Aslında, köy filmlerinin klasik unsur ve kişilerini içeren öyküde, Akad'ın anllatmak istediği, Zeynep'i seven ağa oğlu Mustafa ile Zeynep’i kaçıran köyün salını ışleten Nuri arasında ki çatışma ya da Zeynep'in adı çıktıktan sonra geneleve düşmesi ve sonradan Nuri'ye varması değildir ... Akad, yazgı teması üzerine gidip geleneksel Yunan tragedyasının ötesinde -ve geleneksel trajik kalıplara kapılmaksızın- kendi düşünsel evrenine uygun ve bu evrenin gerisini yansıtan traji-dramatik boyutlara varmıştır. Nuri Ceyhan ırmağı üzerinde salcılık yapmaktadır. Çocuk iken, ırmak kenarında birlikte oynadığından Zevnep'i sever, Zeynep'in gözü ise Cemşiroğulları’nın Mustafa'dadır. Zeynep'in babası Reşit Ağanın bankaya borcu (15.000. TL) vardır ve 20.000 verene kızını vereceğini söyler. Cemşiroğlu oğluna Kasabadan kız almayı düşünmektedir ama oğlu Zeynep'i isteyince borcunu düşünmemesini söyleyerek Reşit Ağadan kızını ister. Düğün gecesi Nuri Zeynep'i kaçırır, annesine teslim eder, Zeynep ağlar ve Mustafa'yı sevdiğini söyler. Nuri, Zeynep' i saIla kaçırırken Mustafa'nın arkalarından ateş etmesine mani olunur. Annesi Nuri'ye Zeynep’i geri götürmesini söyler,

Zeynep de yalvarır, Nuri gerçeği görür ve Zeynep'i geri götürür, ama Haydar Ağa dillenen gelini istemez, ödemek için Reşit Ağa’dan aldığı senetleri de iade eder. Bunlara kızan babası Zeynep'i güneş altında taşlı tarlada çalıştırır, ertesi gün köy delikanlıları Zeynep' e saldırırsa da Zeynep ikisini yaralar biri kaçar.

Ertesi gün Haydar Ağanın adamları salda Nuri'yi döverler ve·zaten Haydar Ağanın olan Salı elinden alırlar. Nuri arkadaşının yanında çalışır ve Zeynep'i istemeleri için annesini ve arkadaşını zorlar. Haydar Ağaya kızını vermek isteyen şehirli Müslim Efendi, Mustafa'nın gözünün Zevnep'de olduğunu bildiğinden bir düzenle Zeynep'i kasabadaki geneleve getirip Mustafa’ya peşkeş çekmek ister. Mustafa'nın niyetini anlayan Zeynep geldiğine pişman olur. Nuri'nin annesi Zeynep'in başına gelenleri bilmeden gidip kızı isteyince kovulur, bu arada Nuri'ye Zeynep'in başına gelenler anlatılır, Nuri oynatılmaya zorlanan Zeynep'i kaçırır, kırmızı gelinlik giydirip köye getirir ve 'ayali' olduğunu herkese söyler, bu ara çıkan çatışmada Mustafa'yı vurur ve sal ile ırmak üzerinde iken Haydar Ağanın adamlarının açtığı ateş sonucu, önce Zeynep sonra Nuri vurulur. “Orhan Ünser, “Kelimelerden Görüntüye” syf, 188 ”

ÖDÜL:

4. Adana Altın Koza Film Şenliği'nde (1972)

►‘‘en başarılı 3. film’’

► Osman Alyanak ‘‘en başarılı yardımcı erkek oyuncu’’

► Sinematek derneğinin 1973 yılında düzenlediği araştırmada

►“Irmak” en iyi 10 filmden biri.

 “Irmak”, yalın, sade anlatımı içinde bir tregedyanın gücünü ve yapısını taşıyor. Gerçekten de, klasik tregedya olduğu gibi, anlatılanların başından itibaren, insanların egemen olamadıkları bazı üstün güçlerin, insanların kaderini onlara rağmen, ağır ama kesin, karşı konulmaz biçimde hazırladıkları ve ne yapılırsa yapılsın, bu kaçınılmaz sonucun değişmeyeceği seziliyor. Tregedyanın soylu, “sublime” duygularının yerini çağdaş, gündelik duygular almıştır. Amaçlar, tregedyadaki denli soylu, süzülmüş değildir. Ama öncelikle yaşamak, var olmak, sonra da mutluluğa erişmek gibi iki amacın, antik veya çağdaş, her türlü davranışın en itici iki gücü olduğu gerçeğini unutabilir miyiz? Akad’ın çok ) isteyen şehirli Müslim Efendi, Mustafa'nın gözünün Zevnep'de olduğunu bildiğinden bir düzenle Zeynep'i kasabadaki geneleve getirip Mustafa’ya peşkeş çekmek ister. Mustafa'nın niyetini anlayan Zeynep geldiğine pişman olur. Nuri'nin annesi Zeynep'in başına gelenleri bilmeden gidip kızı isteyince kovulur, bu arada Nuri'ye Zeynep'in başına gelenler anlatılır, Nuri oynatılmaya zorlanan Zeynep'i kaçırır, kırmızı gelinlik giydirip köye getirir ve 'ayali' olduğunu herkese söyler, bu ara çıkan çatışmada Mustafa'yı vurur ve sal ile ırmak üzerinde iken Haydar Ağanın adamlarının açtığı ateş sonucu, önce Zeynep sonra Nuri vurulur. “Orhan Ünser, “Kelimelerden Görüntüye” syf, 188 ”