MUM KOKULU KADINLAR (1996) 

Yönetmen: İrfan Tözüm, Senaryo: Mete Özgencil, İrfan Tözüm, Görüntü Yönetmeni Aytekin Çakmakçı Müzik: Can Hakgüder Yapım: Muhteşem Film/İrfan Tözüm Görüntü Yönetmen Yrd.: Önder Yetkin, Cüneyt Denizer, Yardımcı Yönetmen: Arslan Kacar, Sanat Yönertmeni: Annie Geelmuyden Pertan, Montaj: Ayhan Ergürsel, Cast Ajans: Ali Zebil, Işık Ekipmanı: Paşa Gündoğdu, Işık Şefi: Selahattin İnal, Işık Yardımcıları: Hakan Gündoğdu, Burçin Özsuna, Set Amiri: Nazif Kündem, Set Yardımcıları: Hamdi Sonsuz, Çetin Gündoğdu, Makyaj: Serap Çakaloğlu, Kuaför: İhsan Beyoğlu, Set Fotoğrafçısı: Volkan Enyüce, Afiş Tasarımı: Alp Gökçe, Seslendirme Yönetmeni: Ersin Sanver, Ses. Yön. Yrd.: Yaşar Özdemir, Efektör: Ayhan Arlı, Jenerik: Özkan Sevinç, Grafik: Print A.Ş., Nurşen Öztürk, Muhasebe: Cafer Emir, Ulaşım: Süleyman Polat, İsmail Özer, Laboratuar: Şafak Film Stüdyoları, Renk Düzeltme: Türker Vatan, Uğur Orbay, Film Banyo: Ekrem Şen, Arif Şengül, Film Baskı: Veli Burç, Uğur Orbay, Negatif Montaj: Tamer Eşkazan, Ses kayıt miksaj: Erkan Esenboğa, Yapım Sorumlusu: M. Sagutay Çetin, Yapım Yapım Yönetmeni: Ardahan Uzunatağan, Yapım Yardımcıları: Hülya Bilben, Aysel Aytaç,

 Oyuncular: Selma Güneri (Fatma), Halil Ergün (İhsanAhmetmetin), Sevtap Parman (gül), Yasemin Alkaya (Gülizar), Hande Ataizi (Belkıs), Ceren Erginsoy (Natalle), Murat Coşkuner (İhsan’ın gençliğigenç adam), Hülya Karakaş (Fürüzan), Ayşen Tekin ((dayak yiyen kadın), Melike Tözüm (banka başmuavini), Melisa Hasmaden (fatma’nın gençliği), Nur Kulakoğlu (Fatma’nın çocukluğu), Ali Zebil (garson), Mehmet Çakır (postacı), MetinÇetin Erberk (ikizler), Muhteşem Tözüm, Burak Darbaz (top oynayan çocukjlar), Melodi Tözüm (Gülizar’ın evlatlığı), Kübra Sözgün (Gül’ün kızı), Ayşe Kök (terzi), Doğumdaki kadınlar: Tülay Talay, Sabahat Sönmez, Canan Ortaç, Mine Balcı, Hamamdaki kadınlar: Sümbül Türkgöz, Aynur Alkan, Halise Çırak, Merve Şahin, Nilüfer Danış,

KONU: İhsan Bey (Halil Ergün) gençlik yıllarında, bir konsolos kızı olan Natalie'yle tutkulu bir aşk yaşamıştır. Ailesinin ülkelerine geri dönme kararı üzerine, büyük aşkından ayrılmaktansa ölmeyi yeğleyen Natalie'nin intiharından sonra İhsan Bey, ailesinden kalma bakımsız konağında odasına kapanır ve dış dünyayla ilişkisini yalnızca dürbünüyle çevresini gözetleyerek sürdürür. Bir zamanlar evin evlatlığı olan ve kardeş gibi büyüdükleri Fatma (Selma Güneri), hem İhsan Bey'in bakımını üstlenmiştir hem de her gün ona mahalleden haberler aktarmaktadır. Fatma, kadın çamaşırları satan ve 18 yaşındaki kızı Belkıs'ı arzulayacak kadar gözü dünmüş bir adam olan Ahmet'le evlidir. Konağa komşu oturan avukat Gül Hanım (Sevtap Parman), hamiledir ve kocasının kendisini aldattığını düşünür. Mahallenin diğer bir mutsuz kadını ise evde kalmış banka memuru Gülizar'dır (Yasemin Alkaya). Sorunlarının odak noktası erkekler olan bu dört kadın, kendi yalnızlıklarına çözüm yolu ararken, yıllardır konaktan dışarı adımını atmamış olan İhsan, tavsiyelerde bulunmak üzere onlara koruda randevu verir... Bu sırada kendisini sürekli taciz eden babasına yönelik planlar yapan Belkıs, olayların akışının Fatma üzerinde yoğunlaşmasına neden olacaktır

 ÖDÜLLERİ

33.Antalya Film Festivali (1996)

► En İyi Kadın Oyuncu "Yasemin Alkaya" ve "Hande Ataizi"

► Muhsin Ertuğrul Özel Ödülü "Mum Kokulu Kadınlar"

10. Adana Altın Koza Film Festivali (1996) 

►En iyi 2. Film",

►"En İyi Erkek Oyuncu (Halil Ergün),

► "En iyi Kadın Oyuncu" (YaseminAlkaya), 

► "En İyi Müzik Ödülü" (Can Hakgüder), 

►En İyi Görüntü Yönetmeni" (Aytekin Çakmakçı)

► "Türkan Şoray Özel Ödülü" (Hande Ataizi);

İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi "1996'nın Baaşarılı İletişimcileri Ödülü
    ► "En İyi Senaryo" (İrrfan Tözüm),
    ► "En İyi Kadın Oyuncu" (Hande Ataiizi);

Magazin Gazetecileri Derneği Altın Objektif Ödülü (1996)

►"En İyi Kadın Oyuncu Ödülü" (Yaasemin Alkaya);

8. Orhon M. Arıbumu Ödülleri (1997):

►"En İyi 3. Film",

►"En İyi Erkek Oyuncu" (Halil Ergün), 

►"Ferda Ferdağ Juri Özel Ödülü" (Ceren Erginsoy);

ÇASOD (Çağdaş Sinema Oyuncularıı Derneği) seçiminde (1997)

►"En İyi Erkek Oyuncu" (Halil Ergün),

►"En İyi Kadın Oyuncu" (Selma Güneri, Yasemin Alkaya).

& "Mum Kokulu Kadınlar hakkında ne yazabileceğimi, ne anlatabileceğimi düşündüm. Kimseyi üzmek, protestolara uğramak, şu ya da bu biçimde 'cezalandırmak' gibi bir niyetim; ya da kimseyi üzmemek, protestolara uğramamak vb. kaygılarım yok kuşkusuz... Çağdaş Bir Köle, Rumuz Goncagül, Fazilet, Melodram, ikili Oyunlar, Devlerin Öcü, Cazibe Hanım'ın Gündüz Düşleri, Kız Kulesi Aşıkları gibi filmleri düşünüldüğünde Tözümün grafiğindeki çok hızlı ve inanılmaz düşüsü, sanatsal boyutu çok tartışmalı farklı mecralara kayışı fark etmemek mümkün deşil. Her film, bir öncekini aratıyor adeta. işin tuhafı, Rumuz Goncagül ve Cazibe Hanım’ın... oyunculuktan beslenen kısmı başarısı bir yana; Tözüm, ne anlattığını bilememeyi, izleyiciyi sıkıntıdan patlatmayı, hastalıklı karakterleri, hiçbir düşünsel çaba harcamayıp 'entellektüellik taslamayı, tuhaf diyalogları, şizofreni takıntısını, ucuz felsefe yapmayı, cinsellik sömürüsünü, anlamsız buhranları, piyasa güldürüsünden öteye gidememeyi bir tarz olarak sinemamıza kabul ettirmiş durumda. Ama gerçekten uzatmaya, üzerinde durmaya gerek yok. 'Soyut bunalım filmi' olmanın çok ötesinde bir örnek Mum Kokulu Kadınlar. Aldığı ödüllerle sinemamızın başka hastalıklarına da işaret eden yüksek ateşli bir film. Oyunculuk konusuna ise hiç girmemeyi tercih ediyorum. diye soruyordu. Aynı durum sinemada da geçerli. " (Tunca Arslan, “Mum Kokulu Kadınlar”, Radikal g, 6.11.1996)“ Okan Ormanlı, “Türk Sinemasında Eleşririler” syf, 136”

 "Mum Kokulu Kadınlar" ahlaka mugayirmiş… Anadolu Ajansı

 "Mum Kokulu Kadınlar" filmi için iki üniversiteden iki ayrı karar çıktı. ATVRTÜK davasında mahkemenin bilirkişi tayin ettiği Ankara Üniversitesi öğretim üyeleri ile Hacettepe Üniversitesi öğretim üyeleri film konusunda çelişkiye düştü. Radyo ve Televizyon Üst Kurulu, 19 Haziran 1998 tarihinde ATV'de yayınlanan "Mum Kokulu Kadınlar" adlı filmin 3984 sayılı yasadaki "genel ahlak, toplum huzuru ve Türk aile yapısına uygun olması" ilkesine aykırı olduğu gerekçesiyle ATV`ye bir gün süreyle yayın durdurma cezası verdi. RTÜK'ün bu kararının iptali istemiyle ATV'nin açtığı davada, Ankara 2. İdare Mahkemesi, filmin söz konusu yasa maddesine aykırı olup olmadığının saptanması amacıyla Ankara Üniversitesi ile Hacettepe Üniversitesini bilirkişi tayin etti. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi İdare Hukuku Anabilim Dalı öğretim üyeleri tarafından düzenlenen raporda, "bir sanat eseri olarak filmin genel ahlaka ve toplum huzuruna aykırı olmadığı" savunuldu. Buna karşılık Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi öğretim üyelerince düzenlenen raporda ise, "Filmdeki bazı sahnelerin ensest ilişkiyi sergilediği, ensest ilişkinin cinsel eğitim için kullanılmaması gerektiği, bunun aile içi ilişkileri bozucu, babaevlat, saygısevgi düzeyini yıkıcı, aile yaşamını güvensiz, kaygı verici hale getirdiği, ensest ilişkinin televizyondan sergilenmesinin sanat olarak savunulamayacağı, sonuç olarak Mum Kokulu Kadınlar Filminin genel ahlaka, toplum huzur ve Türk aile yapısına aykırı olduğu" belirtildi. Bu çelişkili kararlara karşılık, mahkeme RTÜK'ü haklı bularak ATV`nin davasının reddine karar verdi.

Vaktiyle gencecik bir adamken, deli gibi sevdiği konsolos kızı Natalie’nin ayrılma olasılığı karşısındaki intihardan beri hiç kadın sevmemişe benzeyen emekli Ihsan Bey, mahalleye üstten bakan penceresinden dürbünüyle sürekli etrafı gözetler: yaşamın yerine röntgenciliği geçirmiş bir bezgin kişidir o ... Ama kadınlarda hep mum kokusu aramasının  nedeni pek anlaşılmaz: acaba yaşamını önünde geçirdiği yanmış mumlar tutkusundan gelen bir dürtü müdür bu?

Ondan çok farklı kişiler gözükseler bile, öyküdeki diğer erkekler de sanki İhsan Bey çeşitlemelerinden başka bir şey değildir: gözü gencecik (üvey) kızında olan işsizgüçsüz Ahmet ya da zaman zaman öyküye karışıveren, gönül ilanlarıyla kadın arayan zampara veya sokak satıcısı gibi.. Tüm bu kişilikler, bir kadın kahramana, "Hepiniz aynı bokun soyusunuz," dedirtecek kadar benzer özelliklerle donanmış erkek, daha doğrusu Türk erkeği karakterleridir. Bu nedenle hepsini aynı oyuncunun, artık oyunculuk serüveninin doruklarında gezinen Halil Ergün'ün oynaması iyi bir buluştur. (İhsan ile Ahmet'in aynı oyuncu tarafından oynanması, filme özellikle başlarda belli bir karışıklık getiriyorsa da!)

Ama kadınlar? Filmin asıl ilgi alanı olan kadınlar? Onlar, kimi ortak özelliklere rağmen farklı, kişilikli, giderek muhteşemdirler. Mum koksalar da, kokmasalar da ... Boşta gezer Ahmet'in gündelikçiliğe giden özverili karısı Fatma (Selma Güneri), kızları, yeni yetmeliğin tüm taze kışkırtıcılığını taşıyan Belkıs (gerçekten yepyeni bir yetenek olan Hande Ataizi), bir türlü ortalarda gözükmeyen, ileri yaştaki son şansı olan hamileliğini bile ilgisizlikle karşılayan kocasından sonunda ayrılmayı başaran güzel dava avukatı Gül (Sevtap Parman) ... Ve de, çekingen ve beceriksiz "evde kalmış" kızlıktan güçlü kadına doğru ilginç bir kayış yapan banka memuresi Gülizar benzersiz (Yasemin Alkaya).

 İrfan Tözüm, kendi yazıp yönettiği bu filmle, kadınların dünyasına, maçolukla damgalanmış kadınerkek ilişkilerine oldukça alaycı ve keyifli bir dalış yapıyor. Türk sinemasında görmeye pek alışık olmadığımız hınzırca bir 'humor"la bezeli tüm film ...

Örneğin Gülizar'ın "aybaşı lekesi" sekansını, bankadaki soygunda yaralanan tek kişi olmasını, bir cafe' de gazete ilanıyla buluşmasını, dört kadının İhsan beyle ormandaki hesaplaşmasını veya başka sahneleri düşünüyorum. Filmin hemen tümüne yayılan, yer yer hafif gerçeküstücü, epik bir tavırla (İhsan Bey'in kameraya doğru konuşmaları) donanmış o fantezi havası, filmin gündeme getirdiği önemli temaları bir mizah tülüyle sarıyor. Ve filmin izlenmesini ve popüler bir tüketim maddesine dönüşmesini kolaylaştırıyor.

Ve bu fantezi, o şaşırtıcı finalde de sürüyor: dramatik, ama sanki yine gerçeküstücü bir fiinal bu... Bu karmaşık öyküyü sağlam biçimde noktalayan ... Mum Kokulu Kadınlar, bence Tözüm'ün şimdiye dek yaptığı en iyi film, sinemamızın da son dönemdeki en özgün ve kişisel filmlerinden biri. Gerek anlatımı, gerekse oyuncuları için izlemeye değer ... (“Atilla Dorsay, “Sinemamızda Çöküş ve Rönesans Yılları” syf, 120”)

 “Ayrıca bknz. Uğur Vardan, "Mum Kokulu Kadınlar", Aktüel, 0713.11.1996; Tamer Baran. "Bunlar Kimin Fantazisi" Antrakt, Aralık 19960cak 1997; Zeynep Saygı, "Bir Düşün ilk Mumu Yandı", Cumhuriyet, 04.08.1996; Bülent Vardar, "Mum Kokulu Kadınlar .ya da Toplumsal Hayatımızın izdüşümü", Antrakt, Sayı 60, Ocak 1997; Hasan Pulur, Mumlar ve Kadınlar", Milliyet, 07.11.1996

 

FİLMİ İZLE 

 

MİLYARLIK KOCA BEBEKLER (1996) 

Senaryo ve Yönetmen: Saim Utku, Görüntü Yönetmeni: Ergun Özdemir, Yapım: Burç Film/ Fedai Öztürk

Oyuncular: Enver Demirkan, Tuncer Necmioğlu, Orhan Ayça Selda Bakırtaş, Batıkan Avcı, Şebnem Saner

Konu: Her konuda sürekli birbirleriyle iddiaya giren biri otel müdürü, diğeri şef garson olan iki arkadaşın güldürüsü .

 

MEKTUP (1996) 

Senaryo ve Yönetmen: Ali Özgentürk, Kamera Mirsad Herovic, Müzik: Hasan Cihat Örter, Anouar Brahem, Yapım: Asya Film /Ali Özgentürk Filma Cass’ın işbirliği ile Ortak Yapımcılar Etamp Film (Çek Cumhuriyeti) Zebra Film (Polonya) Montaj: Andrija Zafranovic, Türkçe Şarkılar: Erkan Oğur, Seslendirenler: Tilbe Saran, Cüneyt Türel, Levent Dönmez, Senaryo yardımcısı: Sadık karlı, Yapım Genel Koordinatörü: Leyla Özalp, Yapım müdürü: Sabahattin Gündüz, Yapım asistanı: Rüya Arabacı, Montaj yardımcısı: Mustafa Preşova, Ses Tasarım: Ender Akay, Laboratuar: Yusuf Z. Özbek, Ses Mühendisi: Nail Yılmaz, Miksaj: Yaylan Oğuz, Jenerik: Hilmi Güver, Yönetmen Yardımcısı: Özkan Tekin, 1. Kamera Ast.: Albercht Siberberger, 2. Kamera Ast.: Alper Deril, Yapım Görevlileri: Esi Gülce, Burak Bakkalbaşıoğlu, Yolunay Türköz, Kostüm Sorumlusu: Sevil Nursan, Kostüm çalışanları: İ. Hakkı Başlan, Elif Traşçıoğlu, Işık Şefi: A. Haydar Tuna, Işık Teknisyeni: Derya Bal, Uğur Kaplan, Temel kaynak, Set Teknsiyenleri: Hikmet Palabıyık, İsmail Keskin, İbrahim Gülen, Set Asistanı: Haldun Çıvgıner, Set Fotoğrafçısı: Gül Süzgen, Makyöz: Belgin Ömürbağ, Eurimages, Kültür Bakanlığı ve Efes Pilsen Katkılarıyla)

Oyuncular: Tarık Akan, Zişan Uğurlu, Ahmet Mekin, Nail Çakırhan, Necdet Mahri Ayral, Alev Emre, Suna Selen, Erol Demiröz, Güler Ökten, Arif Keskiner, Aytaç Yörükaslan, Köklükaya, Aslı Bülbül, İhsan Bilsev, Jessica Chambell, Mazlum Kiper, Hakan Güneri, Şebnem Köstemi, Aslı Kaspoğlu, Naci Taşdöğen, Arif Keskiner, Olga Aykın Bekova, Maria Kalyuk,, Selahattin Duman, Konuk Oyuncu : Cüneyt Gökçer

Konu: Ragıp (Tarık Akan) küçük yaşta ülkesinden ayrılmış, annesiyle birlikte Amerika'ya yerleşmiştir. Orada iyi bir eğitim alır, evlenir nükleer fizik alanında kısa sürede önemli bir yere gelir. Görünürde her şeyi elde etmiştir, ama yaşamında bir şeylerin eksikliğini hisseder. Yılların ardından Türkiye'ye döner ve ölü olduğunu sandığı babasının hayatına ait izleri genç bir rehber kızla Zişan Uğurlu) birlikte aramaya başlar. Öğrendiği tüm bilgiler, önceleri ona eğlendirici gibi gözükür. Hiç tanımadığı ülkesinde yaşadığı serüvenler onun için çok ilgi çekicidir. Ragıp, yaşadığı bu kaosun içinde, kendisine rehberlik yapan genç kıza aşık olur. Öte yandan babasının sahte bir cenaze töreni düzenlettirip ortadan kaybolduğunu, gerçekte hala yaşamakta olduğunu öğrenir. Babasının görkemli hayatını keşfederken kendi yaşamının anlamsızlığını fark eder ve bu da onu kendisini ve yaşamını sorgulamaya yöneltir. Babasını arama yolculuğu giderek kendi kimliğini bulma serüvenine dönüşür.

Ceylan, bu filmde öykünün, mekanın, kahramanların sahiciliğiliğiyle ve kendi mikrokozosunu oluşturmada gösterdiği ustalıkla Türkiye' için sıradışı ve özgün bir çıkış yaptı. Ayrıca, tamamen bağımsız üretim koşullarını yaratmadaki becerisi, sinema sanatının teknik aşamalarına hakimiyetiyle mükemmel görüntüler yaratma yeteneği de, bu ilk filmde, Ceylan'ın başarısının temel koşulları olarak hemen göze çarpıyordu. (Necla Algan “Antrakt Sinema Dergisi Aralık 2003Ocak 2004 Sayı: 7576)

4 Belgesel tadında bir sinema, doğanın yakından gözlerni, bir ailenin bireylerinin özellikle doğayla ilişkileri çerçevesine oturtulmuş ve özenli bir senaryoyla pekiştirilmiş canlandırıllma çabası. ..

Bu aksiyon, şiddet, cinsellik ve özel efekt çağında, filmlerini yazan, yöneten, çeken ve de aile bireylerinin katkısıyla gerçekleştiren Nuri Bilge Ceylan, tam anlamıyla zanatsal bir iş yapıyor, amatörlüğü en iyi anlamında sürdürüyor. Ama bu, onun sinemasının görüntü kaalitesi, çerçeveleme özellikleri, ödünsüz bir belgesel tavır gibi konularda olduğu kadar, oyuncu yönetimi, müzik kullanımı, seslendirme alanlarında da oldukça profesyonel olmasını engellemiyor.

Peki ama, Kasaba'dan geriye ne kalıyor? Film, özellikle doğayla ilişki bölümlerinde çok başarılı. Çocukların orman gezisi, kuşlarla veya bir kaplumbağayla kurdukları ilişkiler çok etkileyici. Asılmış ıslak çoraplardan kızgın demir soba üzerine düşen damlacıkların görüntüsü de ...

Ama iş insan tasvirine, aile bireylerinin konuşmalarına gelince, film biraz duraklıyor. Kuşak farklılıklarını veya kültür farklılıklarını, kasabalı veya kentli olmanın uyuşmazlığını yansıtan uzun konuşmalar, seyırcı ıçın, gerçek bir ilginçik taşımıyor: Yine de Kasaba kendıne ozgu bır sınemayı ınatla gerçekleştiren, tanıdığı insanları ve insandoğa ilişkisini yansıtmayı amaç bellemiş bir sinernacının, kalabalık içinde bir yalnız şövalye olmayı seçen bir sanatçının serüveni olarak, has sinemaseverlerce görülmeli. “Atilla Dorsay, “Sinemamızda Çöküş ve Rönesans Yılları” syf,105”

 * Evet, bir mektup geldi. Ali Özgentürk'ün beklenen ve iddialı gözüken Mektup'u Türk seyircisine ulaştı. Ama bunun güzel bir sürpriz olduğunu söylemek çok zor. Daha doğrusu ortada bir zarf var da içinde pek mektup filan yok ...

 Evet, ortada bir hikaye, daha doğrusu bir hikaye taslağı var. Çok kabaca özetlemek gerekirse, bu hikaye bence şu: Türk toplumunun o yasakçı ve sansürcü yapısı içinde uzun yıllar devletimizin peşine adam taktığı bir "eski tüfek" ve peşin    deki adam arasındaki ilişki bu... Ömrünü o komünisti izlemeye adamış ve' tek görevi bu olagelmiş bir adamın sonunda avına bağlanması, onunla inanılmaz bir dostluk kurması ve iki yaşlı adamın ömürlerini birlikte tamamlamaya karar vermeleri ... Bu aslında ilginç ve güzel hikayeyi anlatmaya sıvanıyor film. Ama dolaylı biçimde... Hikayedeki "avın" oğlu, yıllar önce ABD'ye yerleşmiş olan mühendis Ragıp, babasının yaşamından izler bulmak için yurda dönüyor. Genç bir rehber kızla birlikte İstanbul'un gündüz ve gece hayatına dalıyor ve babasından kalan bir şeyler arıyor. Bu arada, onun sağ olduğunu öğreniyor, ona adım adım yaklaşıyor. Rehber kızla da işi pişirmeyi ihmal etmeksizin ...

Mektup, daha senaryo aşamasında kendisini başarısızlığa mahkum etmiş. Asıl hikayeyi adeta saklayarak, onda yatan dramı en alt ölçülere indirerek, onun yerine hiçbir biçimde ilgimizi çekmeyen bir sürü saçma sapan şeyi art arda dizerek ... Bu filmi sinema öğrencileri için "bir hikaye sinemada nasıl anlatılamaz?" temalı bir derse konu etmek mümkün! ...

Ali Özgentürk, hikayenin asıl dramatik yapısını hiçe sayarak, daha doğrusu yok ederek, onun yerine varoluşçu bir kadınerkek ilişkisini ve sinemada çok görüle gelmiş, kayıp birini aramanın içerdiği psikolojik gerilimi getirmeyi denemiş. Ne var ki bunu da başaramamış. Filmdeki iki kadın erkek ilişkisi, yani Ragıp'ın rehber kızla ve de ABD' den gelen karısıyla olan ilişkileri, tam anlamıyla yapay ve iğreti duruyor, hiçbir anlarında belli bir içtenlik ve inandırıcılık kazanamıyor. Hele Cüneyt Türel'in sesiyle okul İngilizcesiyle konuşan bir Tarık Akan (yıllardır Amerika'da olan bir Türk, daha inandırıcı bir İngilizce, daha doğrusu Amerikanca konuşmalıydı) ve filme sadece baldırlarını sergilemesi için konduğu izlenimini veren o yabancı hatun arasındaki ilişkiler, yine sinema derslerinde yapaylık örneği olarak gösterilebilecek düzeyde ...

Ali Özgentürk, filmin yok edilen dramatik yapısının yerine bir de bol bol şiirsel sözler getirmeyi denemiş. Onun filmlerinde hep var olagelmiştir bu ...

Ama daha organik biçimde, öyküye yedirilerek, dramatik yapının önüne sanki bir engel gibi çıkarılmadan... Sinemada şiir ayrı bir konudur, ayrı bir beceridir; şiirsel sözler etmekle sağlanmaz, kendine özgü bir görsellikle elde edilir. Sinema şiir ilişkilerine örnek gösterilen birçok klasik filmde böyledir.

Oysa Mektup'ta sürekli edilen (ve filmin gazete ilanlarına da yansıyan) o şiirsel sözler, burada neredeyse dramatik yapıyı zedeliyor. Yok edilen veya yok sayılan asıl hikayenin yerine konmaya çalışılan bu sözler, sinemanın hiç affetmediği bir şeyi, gereksiz ve boş laf kalabalığını çağrıştırıyor. O güzelim entrika, o sonsuz olasılıklara açık hikaye, sanki acemi bir şairin şiir yazıp söyleme tutkusuna feda ediliyor.

Mektup, benim için ciddi ve acı bir düş kırıklığı oldu. Belki en iyi filmlerini Hazal ve At’la işin başında veren Ali Özgentürk, belli bocalamalardan sonra Çıplak’la hiç olmazsa düşsel ve gerçeküstücü bir dünya kurmayı başarmıştı. Bu filmle bence tüm yapıtının gerisine düşüyor ve başta da dediğim gibi, bir hikayeyi anlatamamanın tüm sıkıntısını yaşıyor, bize da yaşatıyor. Yazık ... “Atilla Dorsay, “Sinemamızda çöküş ve Rönesans yılları”, syf, 117”

 4 Mektup, yıllar önce İtalya'da gördüğüm. Bernardo Bertolucci'nin efsanevi bir devrim kahramanı olan solcu babasının peşine düşmüş bir gencin sancılı arayış sürecini işleyen, güzelim 'Örümceğin Stratejisi' adlı 1980 yapımı filmini anımsattı bana. Babasını arayışının, kendisiyle ve ülkesiyle yakınlaşıp yoğunlaşan bir ilişkiye dönüştüğü Ragıp'ın öyküsü aracılığıyla, ülkemizin yakın tarihinin 1940'lı yıllardan günümüze kadar süregelen dönemlerinin fonunu oluşturduğu bir arayış serüvenini hikaye ederken genelde ele aldığı zengin malzemeyi yeterince değerlendirip işlemekte yaya kalıyor 'Mektup'. Bir dizi yeniden canlandırılan geriye dönüş, anı ve tanıklıklarla kurulmuş filmde, duygularını, düşüncelerini, kaygılarını, umutlarını, beklentilerini yansıtamayan karakterlerinin seçiminden olayların işlenişine, 'Nükleer enerjiye karşı mısın?' 'Dondurulmuş yiyecekler gibi yaşıyoruz', 'Her insan bir ormandır' v.b. gibisinden kitabi diyaloglarından mekan seçimine ve teknik (özellikle ses) yetersizliklerine kadar hep bir olmamışlık duygusu seyircinin yakasını hiç bırakmıyor. 193040'lar döneminde, ülkemizde çoğu yaşanmış, acı gerçekIere dayanan deneyim ve gözlemler üzerine oturtulmuş, sağlam bir malzemeden yola çıkan yönetmen Ali Özgentürk'ün afralı tafralı mizansen oyunlarına yüz vermeyip yer yer ölçülü, kişisel ama ağır aksak, tutuk bir uslup tutturduğu 'Mektup', sonuçta gitgide tekdüzeleşerek bir takım kalıp tipler ve olayların bir araya getirildiği, başlangıçta vaat ettiklerini sonunda yerine getiremeyen, ağır aksak tempolu, tutuk ve özenti bir film olmaktan öteye geçemiyor. .. Ali Özgentürk'ün' At'dan beri lokomotif olarak filmlerinde kullandığı Güler Ökten'in acılı kadını ya da çenesi düşük taksi şoförü gibi yan tiplerle renklendirdiği 'Mektup'un, Emir Kustirica'mn kameramanlarından Mirsad Herovic tarafından çekilmiş başarılı görüntülerine ise diyecek yok... 'Mektup', 1980'den bu yana sinemamıza 'Hazal' ve 'At' gibi ödül rekortmeni, başarılı filmler armağan etmiş olan yönetmen Ali Özgentürk'ün filmografisinde, derdini pek anlatamayan, havada kalmış, özenti bir çalışma olmaktan ileriye gidemeyen bir film izlenimi bıraktı bizde" (Çapan, Cumhuriyet, 03.10.1997),

 4Yönetmenin, 'Su da Yanar'la ortaya çıkıp 'Çıplak'ta iyice belirginleşen, 10 Yönetmen 10 Film'in 'Sır' bölümünde doruğa çıkan 'ifade edememe', ekonomik ve yalın olamama zaafı, 'Mektup'a da baştan sona damga vuruyor. Neler anlatmaya çalışmıyor ki Özgentürk... 27 Mayıs, cuntacıdarbeci girişimler, DoğuBatı kültürlerinin çelişkisi, bir dönemin komünistleri, 'büyük kirlenme' aşk öyküleri, yeraltı dünyası, çocuğunu yitiren çıldırmış anne, garip bir komando, cinsel maceralar ve hatta, belki duymayan kalmıştır diye Simurg efsanesi bile sığdırılmış filme ... 'Aranılan Adam' Beşir Sedat karakterinin de 'Üçüncü Adam'ın Harry'si ya da 'Olağan Şüphelilerin Keyser Soze motifi gibi, büyük bir belirsizlik, dahası tehlikelilik içinde peygambervari biçimde çizildiği düşünülürse karmaşa daha da artıyor" (Arslan, Radikal, 07.10.1977). “Ayrıca bknz: Gül Erçetin, "Mektup Adrese Ulaşamazsa Kabahat Benim", Cumhuriyet, 15.10.1976; Esin Küçüktepepınar, Gazete Pazar, 12 Ekim 1977; Necla AIgan, Antrakt, Kasım 1977. “

 

LEŞ KARGALARI (1996) 

Senaryo ve Yönetmen: Yavuz Yalınkılıç, Görüntü Yönetmeni: Dinçer Önal, Yapım: A.F./Ali Şakar

Oyuncular: Yılmaz Köksal, Ali Şakar, Gamze Tunar, Ünsal Emre, Nusret Özkaya, Hasan Yıldız, Enver Dönmez, Sami Hazinses, Hasan Demircon, Cesur Yılmaz

Konu: İki kardeşin topraklarına el koymak isteyen bir ağaya karşı mücadelesi konu alınıyor.

 

KÖPEKLER ADASI (1996) 

Senaryo ve Yönetmen: Halit Refiğ, Görüntü Yönetmeni: Çetin Tunca, Sanat Yönetmeni: Yudum Yontan, Müzik: Melih Kibar, Yapım: Gazeteciler ve Yazarlar Vakfı

Oyuncular: Tanju Gürsu, Perihan Savaş, Ekrem Dümer, Mürşit Bağ

Konu: Film, insanın doğayla ilişkisi, yalnızlık, ölüm korkusu temaları çevresinde gelişir. Eşref, yaşlı, alkolik, işsiz bir gazetecidir. Mesleğindeki eski parlak günlerine dönebilmek için tek çareyi, ıssız bir adada köpeklerle birlikte yaşayan gizemli bir kadınla röportaj yapmakta bulur. Bir yolunu bulup adaya gitmeyi başardığında önce kadının düşmanca tavırlarıyla karşılaşır. Ancak Eşref'in çaresizliğinden etkilenen kadın onun adada kalıp köpeklerin bakımında kendisine yardımcı olmasına izin verir. Eşref, çok geçmeden, gündüzlerini köpeklerin doyurulması ve bakımıyla geçiren bu esrarengiz kadının geceleri ışıltılı kıyafetler içinde eşsiz bir sesle şarkı söylediğine tanık olur ve onun kim olduğunu anlar. Bir zamanlar hayran olduğu, sahnelerin unutulmaz yıldızı Şükran Akay'dır o; yıllar önce izini kaybettirmiş, çevresindeki insanların iki yüzlülüğünden kaçarak yaşamını köpeklere adadığı bu adaya sığınmıştır. Giderek kadının büyüsüne kapılan Eşref, bu arada sağlığını yitirmeye ve geceleri kabuslar görmeye başlar. Sonunda onun kendisini öldüreceği korkusuyla adadan kaçar. Ne var ki, köpeklerin havlama sesleri sürekli beyninin içinde yankılanmakta ve onu ölüme çağırmaktadır. (Türsak Sinema Yıllığı, 97/98)

ÖDÜL:

34. Antalya Altın Portakal Film Festivali

►Tanju Gürsu “En iyi erkek oyuncu”

4 Sekiz yıllık bir aradan ve televizyon çalışmalarından sonra, Refiğ 1997'de 'içinde gerilim de var, ancak herhangi bir türe girmiyor... Benim sevdiğim, kendi dünya görüşüm ve sinema anlayışım çerçevesinde bana göre yapmaktan gurur duyduğum' dediği Köpekler Adası'nı çekti. Film köpeklerle dolu ‘benlik kavgasının olmadığı' bir adaya inzivaya çekilen eski starlardan Şükran Akay ve alkolik, çaptan düşmüş gazeteci Eşref'i anlatıyordu.

Yalnız ve toplumdan kopmuş iki kişinin karşılaşması etrafında yönetmenin, başka ana motifleri yer alır: Ölüm ve ölüm korkusu, insan (ve hayvan) sevgisi, insanın yalnızlığı, sanatç medya ilişkisi, kişilik çatışması vb. Refiğ 'Köpekler Adası'nın mikro kozmosuna bir makro kozmosu sıkıştırmaya çalışmışsa da, film gösterimde olduğu kısa süre boyunca ilgisizlikle karşılaşır" (Scognomillo, Türk Sinema Tarihi, 1998: 440). “Prof. Dr.Alim Şerif Onaran/Bülent Vardar, “20 Yüzyılın Türk Sineması” syf, 107”

4 Film, popüler kültür hayatına da incelikli bir gönderme içeriyor. Kadının bütün o parlak ve alayişli yaşantısı içinde bir türlü kendi olamaması, basının, yardakçıların sürekli özel hayatını kuşatması onu insanlar arasında ulaşılmaz bir adaya mahkum etmiştir. Buna karşılık o bu hayat içinde kendi iç dünyasıyla barışık değildir. Belki de filmin tasavvufi zeminini en iyi ifade eden imgelerden birisi de soru sormama kuralıdır. Çünkü sırra vakıf olmak akıl işi değil, tamamen bir teslimiyet ve gönül işidir... Film, Refiğ'in ulusalcılıkla başlayan düşünce serüveninin hangi boyutlara evrildiğinin de göstergesi. Oyunculuk olarak Perihan Savaş ve Tanju Gürsu'nun hiç de küçümsenmeyecek bir oyun performansı gösterdiklerini gözardı etmemek gerekir. 'Köpekler Adası' ulusal ve yerel değerleri çağrıştıran, mistik esintilerle örülü belki Ayşe Şasa'mn ve Sadık Yalsızuçanlar'ın sık sık vurguladıkları 'Rüya Sineması' kavramına yaklaşan, bir anlam derinliği barındıran geleneksel kültürle yoğurulmuş bir sinema örneği" ( Şerif Onaran/Bülent Vardar,.”

 4Halit Refiğ uzunca bir sessizlikten sonra dönüyor. Bu dönüşe ilke olarak sevindik elbette ... Ama Köpekler Adası'nın bu dönüşe değip değmeyeceği ve belli bir seyirciye ulaşıp ulaşma şansına sahip olup olmadığı çok tartışmalı gözüküyor.

Bir küçük adaya kapanmış, orada beslediği köpeklerle birlikte "münzevi" yaşayan bir kadını ve onunla bir söyleşi yapmak için gelip adada kalan eski ve işsiz bir gazetecinin öyküsünü anlatıyor. Adam, bu garip kadına yaklaşmaya ve onun gerçeğini bulmaya çalışıyor ve onun, bir zamanlar (2530 yıl önce) çok ünlü olan, kendisinin de hayran, biraz da aşık olduğu sanatçı Şükran Açay olduğunu anlaması gecikmiyor.

Şükran Hanım, insanların yalancılığından, iki yüzlülüğünden bıkmış, çok daha iyi dostlar olduğuna inandığı köpeklere adamıştır kendisini... Ama eski yaşamını da tümüyle unutabilmiş değildir: gecelerini, o eski parlak kılıklarını giyip eski plaklarını dinleyerek geçirir. Eski hayatını geride bırakmıştır, ama özlemiyor da değildir anlaşılan ... Bu arada, alkolik gazetecimiz daha sağlıklı bir yaşama başlar ve kadından da yok ettiğimiz doğa, tükettiğimiz balıklar vb. üzerine nutuklar dinlemeye koyulur. Peki sonra? Sonrası yok gibi ... Filmin, başı sonundan belli finali, hiçbir çözüm, hiçbir öneri, hiçbir ders getirmiyor. Aslında belki de filmin erdemi bu: beklendiğinin tersine, temel bir bildiri, yaşamsal bir mesaj getirmemesi, bir tez ileri sürüp onu kanıtlamaya sıvanmaması. ..

Ama bu bir erdem olarak alınsa bile, filmin varlığını doğrulamaya yeterli değil. Sahi, Refiğ bu filmle ne anlatmak istiyor? İnsanların ikiyüzlülüğü, şöhretin geçiciliği, doğayı yok ettiğimiz gibi saptamalar, o denli çok işlene gelmiş ki!... Sırf bunları yeniden söylemek için bir film yapmaya değer mi? Velhasıl kuşkusuz rahat ve temiz bir sinemayla anlatılmış, orta karar biçimmde de oynanmış olan film, sonuç olarak seyirci ilgisini hak etmiyor ve bu ilgiye ulaşma şansı da yok gibi ... “Atilla Dorsay, “Sinemamızda Çöküş ve Rönesans Yılları” syf, 109”

4 Film baştan sona alegori ve imgelerle örülmüş. Biçimsellikten ziyade içerikte yoğunlaşılmış. Oyuncu kadrosunun sadeliği yanı sıra sinema dili. olarak da yalınlık ve sadelik tercih edilmiş. Filmin temasıyla bütünlük arz eden bu sadelik ada, köpekler, çevre ve mekandaki kodlarıyla film çözümlendiğinde filmin derinliği ve evrensel içeriği daha fazla anlam kazanıyor. Kadının kendisini bir kazayla öldürmesinin ardından adaya (yalnızlığa, uzlete, düşsel bir dünyaya) çekilmesi tasavvufun 'ölmeden ölme' düsturunu ayrıca, hiçlikteki varlığı hatırlatıyor. Ada zaten başlı başına protest ve varoluşçu tavırların irdelendiği sinema ve edebiyat örneklerindeki gibi alegorik bir anlam kazanıyor. Bu adanın biçimsel olarak da bir ada olarak seçilmesi bu anlamı değiştirmiyor. Kadının insanların ikiyüzlülüğü, yapmacıklığı, sahteciliği, yalancılığı, sadakatsizliği ve çıkarcılığı gibi yozlaşmış değerlerine karşılık yalnızlığı ve hayvanları seçmesi de modern dünyaya karşı protest bir tavır. Bu da hayatın ve ölümün anlamını içselleştirme ameliyesinde bir şart ve aşama. Hayvanlarla kurduğu gözsel iletişim ise onun iç boyutundaki derinliğin işareti. İnsanın bu çeşit evrensel sorunsallarla baş edebileceği yegane yer doğa ve yalnızlık olsa gerek. Zaten ada tercihi de bu yüzden. Film popüler kültür hayatına da incelikli bir gönderme içeriyor. Kadının bütün o parlak ve alayişli yaşantısı içinde bir türlü kendi olamaması, basının, yardakçıların sürekli özel hayatını kuşatması onu insanlar arasında ulaşılmaz bir adaya mahkum etmiştir. Buna karşılık o bu hayat içinde kendi iç dünyasıyla barışık değildir. Belki de filmin tasavvufi zeminini en iyi ifade eden imgelerden birisi de soru sormama kuralıdır. Çünkü sırra vakıf olmak akıl işi değil, tamamen bir teslimiyet ve gönül işidir. Akıl çoğu zaman olayları bulandırır ve gerçeği perdeler çünkü. Kadın da hal diliyle onun sorularını cevaplar aslında ama, onun soru sormasına izin vermez. Adada kurduğu düşsel, akıl ve şuur ötesi dünya Eşref'i kendiyle hesaplaşmaya, ontolojik varoluş sorunsalını düşünmeye, beninin anlamını, varlığının anlamını düşünmeye iter. Asıl sır budur. Kadının kim olduğunu keşfetmesi ise sadece bu sırrın görünen yüzüdür. Kasabalıların filmdeki tavrı da tezimiz olan mistik yaklaşımı çözümlemeyi destekler mahiyettedir. Ada/dadakiler mistik tavır ve düşünce ile hemhal olan, varlığın sırrını çözmüş, varlığın anlam dünyasını aralamış ve orayla hem dem olanlar, kasabalılar ise genel halk kitlesini, avamı simgeler. Avam ise havasın bu türlü düşünce ve yaşayışlarına karşılık her zaman temkinli ve tedirgin olmuşlardır. Hallaç'ın engin düşünce dünyası içinde büyük anlamlar ifade eden 'Ene'l Hakk' tabirini yanlış yorumlamalarında gösterdikleri tepki gibi. Sına vakıf olanların bunu naehillerin elinde faş etmemeleri gerekir. Eşref bu kuralı çiğner. Sırrın verdiği coşkuyla onu faş eder ve ölür. Köpekler Adası teknik ve görsel yönlerinin ötesinde, hatta çevreci ve doğacı mesajlarının ötesinde senaryodaki bu derinlik ve incelikleri ile gerçekten Halit Refiğ'in hayatının filmi. Film, Refiğ'in ulusalcılıkla başlayan düşünce serüveninin hangi boyutlara evrildiğinin de göstergesi. Oyunculuk olarak Perihan Savaş ve Tanju Gürsu'nun hiç de küçümsenmeyecek bir oyun performansı gösterdiklerini göz ardı etmemek gerekir. Köpekler Adası ulusal ve yerel değerleri çağrıştıran, mistik esintilerle örülü belki Ayşe Şasa'nın ve Sadık Yalsızuçanlar'ın sık sık vurguladıkları 'Rüya Sineması' kavramına yaklaşan bir anlam derinliği barındıran geleneksel kültürle yoğrulmuş bir sinema örneği. (Ercüment Dursun Zaman, 31 Aralık 1996 - 97/98 Türsak Sinema Yıllığı)

 

KIŞ ÇİÇEĞİ (1996) 

Senaryo ve Yönetmen: Kadir Sözen, Görüntü Yönetmeni : Franz Rath Müzik: Orhan Temur, Yapım: Film Fabrik/ Kadir Sözen Sanat Yönetmeni: Deniz Özen, Kurgu: Mevlut Koçak,

Oyuncular: Menderes Samancılar, Meral Yüzgüleç, Uğur Çavuşoğlu, Gandi Mukli, Ali Tutal, Cengiz Sezici, Ani İpekkaya

Konu: Almanya'nın Köln şehrinde, ailesiyle birlikte 17 yıl yaşamış olan işçi Mehmet, bir sabah göz altına alınır ve yabancılar bürosu tarafından sınır dışı edilir. Küçük oğlu ile karısı Gülsüm'ü ardında çaresiz bir halde bırakarak Türkiye'ye dönmek zorunda kalır. Mehmet, İstanbul'da inşaat işçiliğinden garsonluğa kadar bir dizi ufak tefek işte çalışarak para biriktirmeye uğraşır. Vize başvurusu Almanlar tarafından neden gösterilmeksizin geri çevrilince, çaresizlik içinde yasa dışı yollardan Almanya'ya gitmeyi planlar ve ülke dışına kaçak işçi götüren bir çeteyle anlaşır. O yolculuğa hazırlanırken, karısı da ihraç kararını iptal ettirmek için Köln'de her çareye başvurmaktadır.

Ödül:

33. Antalya Altın Portakal Film Festivalinde (1996)

►Cengiz Sezici “en iyi yardımcı erkek oyuncu”

 

KASABA (1996) 

Senaryo ve Yönetmen: Nuri Bilge Ceylan Görüntü Yönetmeni: Nuri Bilge Ceylan, Müzik: Ali Kayacı Yapım: NBC Film/Nuri Bilge Ceylan Kurgu: Ayhan Ergürsel, Nur. Bilge Ceylan, Yapım koordinatörü: Sadık İncesu, Ses Miks: Taylan Oğuz,

Oyuncular: Fatma Ceylan (Nine), Mehmet Emin Ceylan (Dede), Mehmet Emin Toprak (Saffet), Havva Sağlam (Asiye), Sercihan Alevoğlu (Baba), Sema Yılmaz (Anne), Muzaffer Özdemir (deli Ahmet), Cihat Bütün (Ali), Latif Altıntaş (öğretmen)

Konu: Kasaba, sessiz ve sakin bir kasabada geçen bir öyküdür. Çocukların sokakta oynadıkları bir sahne ile başlamaktadır. Deli Ahmet diye çağırdıkları bir adamın kardan düşmesine gülerler. Deli Ahmet çocuklarla birlikte gülerken gülümsemesi yavaş yavaş yüzünde donar. Onlara uzaktan hüzünlü gözlerle bakan Saffet'in yüzünü görürüz. Filmin jeneriği başlar. Çocuklar okulun önünde Andımızı okuduktan sonra sınıfa girerler. Sınıfın içinde uçan bir kuş tüyüyle oynarlarken öğretmen gelir. Sınıf ta bir koku vardır. Öğretmen yoklama yapar. Koku çok ağırlaşınca öğretmen herkesten beslenmesini sıraların üzerine koymasını ister. Tek tek hepsini koklar. Asiye'nin beslenmesi kokmaktadır. Ona annesinin bu yemeği yanına nasıl koyduğunu söyleyerek, yemeği atmasını ister. Asiye bu durumdan utandığı için sessizce ağlar. Derse geç kalan İsmail, sınıfa girer. Üstü başı ıslanmıştır. Sobanın yanına bir sandalye çekerek oturur. Islanan çoraplarını sobanın üstüne asar. Bu olaylar meydana gelirken, bir yandan da sınıf ta öğretmenin ve diğer çocukların davranışlarını izleriz. Çoraplardan akan su, dışarıda ara sıra geçen insanlar, Uyuyan çocuklar, penceredeki kedi ve en sonunda öğretmenin kucağına kadar uçan kuş tüyü ... Hayat çok yavaş akmaktadır. Bu arada kasabadaki tek düzelikten sıkılmış olan Saffet'in sıkıntılı hallerine tanık oluruz. Kasabadaki lunapark alanında gezer.

Mevsim değişmiş, ilkbahar gelmiştir. Havva, okuldan çıkmıştır. Kardeşi Ali ile ailelerinin onları bekledikleri mısır tarlasına doğru yola çıkarlar. Bu bölümde bu yolculuk sırasında yaşadıklarını izleriz. Kasabada hayat çok yavaş akmaktadır.

Burada erik toplayıp yerler, gördükleri bir eşeğe bakarlar. Bir kaplumbağa ile Ali çok ilgilenir. Yola devam edecekleri zaman kaplumbağayı ters çevirip bırakır. Çocuklar sonunda anne, baba, dede, babaanne ve kuzen Saffet'in onları bekledikleri mısır tarlasına varırlar. Bir ateşin etrafında bir araya gelerek mısır pişiren ailenin sohbeti başlar. Dedeleri savaş sırasında İngilizler tarafından nasıl Hindistan'a gönderildiğini anlatmaya başlar. Pahalılıktan yakınır. Kaderden kaçılmayacağına inanmaktadır. Babaanne ölen oğlu için hala acı çekmektedir. Baba, yurtdışında okumuştur ancak yine de kasabaya geri dönmüştür. Tarih üzerine sohbet etmekten hoşlanmaktadır. Büyük İskender'in öyküsünü anlatır. Eğitiminin getirmiş olduğu daha bilimsel düşünce yapısı Saffet'i çileden çıkarmaktadır. Saffet, askerden sonra düzenli bir iş sahibi olamamıştır. Kasabanın sıkıcılığından kurtulmak istemektedir. Hayatın boş ve anlamsız olduğu fikrini taşımaktadır. Dede bir iş ve eş sahibi olması gerektiğini düşünmektedir. Davranışları ölen babasına benzetilen Saffet, babası yüzünden kendisinin suçlanmasına isyan etmektedir. Gece yavaş yavaş çökerken çocukların uykuları gelmeye başlar. Ali, rüyasında ters çevirdiği kaplumbağayı görür. Saffet'te kendisini kısılmış hissettiği kasabadan askere gitmek için ayrılırken hissettiklerinden bahsederken; geriye dönüşle yolda uzun yürüyüşünü izleriz.

Filmin dördüncü bölümü evde geçmektedir. Babaanne, eşi öldüğünde ortada kalmaktan korkmaktadır. Ev halkının gürültüsü içerisinde Asiye yavaş yavaş uykuya dalar. Mısır tarlasındadır. Dedesini yerde uzanmış görür. Saffet'te gömleğini çıkarmıştır. Kız derenin yanında çömelir ve yavaşça elini suya uzatır. “” Nigar Pösteki, “Yönetmen Sineması” syf, 116”

Ödül:

34. Antalya Altın Portakal Film Festivali:

►"En İyi Yönetmen" Mansiyonu;
    11. Adana Altın Koza Film Festivali:
    ► "Yılmaz Güney Özel Ödülü"
    17. İstanbul Film Festivali:

►"Ulusal Yarışma Jüri Özel Ödülü";

FIPRESCI "Onat Kutlar Ödülü";

Efes Pillsen Ödülü .

 & Kasaba, Nuri Bilge Ceylan'ın doğacı, sessiz sinemasının ilk dikkati çeken örneğidir. Karlı bir kış gününde başlayan film, yaz görüntüleri ile devam etmektedir. Kış ve yaz olarak iki ana bölüme ayrılmıştır. Buna bağlı olarak öykü de dört ana bölümde takip edilmektedir: Okul, eve dönüş, ateş başındaki aile toplantısı ve ev. Film, çocukların gözüyle kasaba hayatını beyaz perdeye taşırken; zamansız ve sessiz kır yaşamını da gözler önüne sermektedir. Küçük bir kasabadaki insanlar ve aile üyeleri arasındaki ilişki anlatılmaktadır. Yönetmenin doğa ve sıradan yaşamı anlatırken kullandığı şiirsel dil, görüntü düzenlemesindeki başarısı, sakin ve yavaş akan film kurgusu farklı bir film ortaya koymuştur. Türk Sineması içerisinde üretilmiş bir filmden ziyade Tarkovski, Bresson gibi yönetmenlerin filmlerini andıran bir Avrupa sanat sineması örneğine benzemektedir. Özellikle mevsimlerin döngüsü, zaman, karlı yollar, rüzgar ve kuş sesleri tüm doğallığı ile yansıtılmıştır. Film, jenerik öncesinde çocukların karda oyun oynamaları ile başlamaktadır. Deli Ahmet ile dalga geçmeleri çocukların acımasız dünyasının habercisidir. Jenerik sonrasında okula girmeye hazırlanan çocukların "Andımız"ı okuduklarını görürüz. Bir kasaba okulundaki sobalı sınıfta çocukların dünyasına tanık oluruz. Bu durum filmin kalanını da çocukların gözünden izlememizi sağlayacak bir bakış kazandırmaktadır. Fakirlik, zor şartlar, parasızlık, utanç ve vicdansızlık küçücük sınıfın içerisinde yaşanır. Okulun penceresinden sokaklarında sadece köpeklerin gezdiği karlar altındaki kasabanın sessiz hayatı görülmektedir. Sınıf içerisinde ise yine aynı durağan hayatın sessizliği vardır. Okula giriş merasimi, beslenmesi kokan Asiye'nin utancı, geç kalan İsmail'in ıslak çoraplarını astığı sobadan gelen ve sessizliği bozan su damlaması sesi, sosyal yaşamla ilgili bir metni kitaptan okuyan öğrenciier, pencereden içeri bakan kedi gibi ayrıntılar okul sekansının gerçekliğini oluşturmaktadır. Çocukların oynadıkları ve sınıfta uçup duran kuş tüyü ise hayal gücüdür. Bu sekansa şiirsel bir hava katmakta ve bir anlamda düzene karşı gelişi de temsil etmektedir. Çocuklar için bir oyun kaynağı olan tüy, öğretmenin masasına uçtuğunda hayatın gerçeğinin bir parçası olacaktır.

Asiye'nin okuldan çıkışı ve kardeşi Ali ile buluşmasıyla başlayan ikinci sekans, çocukların eve dönüşlerinin öyküsüdür. Ara sıra Saffet’i görürüz. Çocukların amcasının oğlu olan Saffet, kasabanın içinde aylak aylak dolaşır. Bu kendi içinde sıkıcı bir düzene sahip olan, heyecansız hayat onu sıkmıştır. Asiye ve Ali'nin yürüyüşleri ile Saffet'in kasaba içindeki aylak dolaşması koşut anlatımlı olarak iç içe verilmektedir. Doğanın sakin akışı içinde kendilerine oyunlar yaratan ancak hep doğaya müdahaleyi içeren oyunlardır bunlar çocuklar ile sıkıcı kasaba hayatında takılı kalmış Saffet'in hayatı arasındaki zıtlık vurgulanmaktadır. Çocukların doğa ile etkileşimlerini anlatan bölümde mevsim değişmiştir. Yazın ilk günleri yaşanmaktadır. Ali, haylazlığı ile çocuk acımasızlığını temsil etmektedir. Yolda gördüğü yaşlı bir dedeye taş atar, mezarlıkta mezarların üzerine oturur, gördükleri bir eşeğe yediği eriğin çekirdeğini atar, bir kaplumbağayı ters çevirerek bırakır. Ali'yi yani insanı eşeğin ve kaplumbağanın gözünden görürüz. Doğal hayatları içerisinde insanlar tarafından rahatsız edilen hayvanların çaresizlikleri acımasız bir yaşamı temsil etmektedir.

Üçüncü bölümde büyüklerin dünyasına giriş yapılmaktadır. Akşam olmaktadır ve çocuklar sonunda eve dönmüşlerdir. Dede, nine, anne, baba (Emin), çocuklar ve Saffet mısır pişirilen ateşin başında bir araya gelmişlerdir. Dedenin sürekli anlattığı için aile üyeleri tarafından ezberlenen askerlik anıları ve inançlı biri oluşu, ninenin ölen oğlunun acısını hala taşıması, işsiz Saffet'in kasabadan kurtulma isteği ve her şeye karşı olan hiçliği ve sorumsuz babasının izinden gittiği için suçlanışına isyanı, çocuklarının acımasız hayatla karşılaştıklarında ne yapacaklarından endişe duyan anne ve yurtdışında okuduktan sonra kasabaya dönerek çiftçiliği seçen baba bu bölümün daha dramatik olmasını sağlamaktadır ancak uzun sohbetler bölümün takibini zorlaştırmaktadır. Aile üyelerinin her birinin kendilerine göre endişeleri ve hayat görüşleri vardır. Bu nedenle birbirlerini pek dinlemezler. Baba, bilgisi ile otorite kurmaya çalışmaktadır. İskender'in öyküsünü anlatışı, tarih bilgisini ortaya koyan şeyler söylemesi, söylediği herşeyi bilimsel bilgi ile açıklamaya çalışması Saffet’i çileden çıkarmaktadır. Hem kasabadan kurtulmak istemekte hem de dış dünyanın bilinmezliğinden korkmaktadır. Askere giderken hissettiği ürkeklikten bahseder. Saffet anlatırken o günü görürüz. Uzun uzun kasaba yolu üzerindeki yürüyüşünü izleriz. Hem kurtulmak istediği hem de garip bir biçimde bağlı kaldığı hayat onu sıkmıştır. İşsiz gezmesi, çoluk çocuğa karışmaması nedeni ile aile tarafından hoş karşılanmaması isyan etmesine neden olmaktadır. Özellikle babası yüzünden suçlanması onu asi yapmıştır. Tilki misali kasabaya geri dönen baba, Saffet tarafından bilgisini kendi çıkarları doğrultusunda kullanmakla suçlanır. Kasabadan kurtulmak için okumuş, yine de kasabaya dönmüştür. Geçmişleri ile muhasebe yapan erkekler, dönüp dolaşıp kasabaya geri dönmüşlerdir. Üçünün de hikayelerinin sonunda kasabadaki köklerini bırakamadıklarını görmekteyiz. Dede, Hindistan' a kadar gittiği askerlik macerasında hep kasabasını bir daha görüp göremeyeceğinin hayalini kurmuştur. Saffet, kendi askerlik anısında kasabadan ayrılırken zorluk çekmiştir. Baba ise Amerika'da okuduktan sonra kasabaya dönüş yapmıştır. Dışarıda yaşadıkları zorluklardan kaçış sonunda kendilerini kasabada bulmuşlardır. Büyüklerin dünyasını uykulu gözlerle takip eden çocuklardan Ali, rüyasında vicdanı ile karşılaşacaktır. Acımasızca ters çevirip bıraktığı kaplumbağayı görür. Suçluluk duygusu, ateşin başında, ailesinin güvenli sıcaklığının içerisinde rüyasında onu bırakmayacaktır.

Filmin son bölümü ateş başı sohbetinin devamı gibidir. Asiye'nin düşü ile bitecek olan bu bölümde nine eşinin ölümünden sonra ortada kalmak istemediğini söyler. Oğlu Emin ise okuduklarına dalmıştır. Onu dinlememektedir. Uykuya geçmek üzere olan Asiye, ev halkının seslerini yattığı yerden dinler. Asiye'nin düşünde elini dereye uzatması ile görüntü donar. Müzik ile birlikte film biter. “Nigar Pösteki, “Yönetmen Sineması” syf, 116”

4 Kasaba", "kış" ve "yaz" diye tanımlayabileceğimiz, uzunluğu ve sinema dili farklı olan iki ana bölümden oluşuyor... Jenerik öncesinde yer alan bi r sahne, kendi içinde bütünlüklü, filmin dili ve uslubuyla ilgili ipuçları taşıyan bir kısa film gibi.

Yönetmenin vazgeçilmez oyuncusu Muzaffer Özdemir'in oynadığı bu birkaç dakika süren sahnede, kasabanın delisi, buzda kayıp düşer. Alay eden çocukların arasında duran Asiye'nin yüzündeki ifade durağanlaşır. Filmin bir diğer kahramanı, genç, işsiz, kasaba bıkkını Saffet de olayı sıkıntıyla izler.

4 Çok sözü edilen kısa filmi 'Koza'yı bir türlü izleyemediğim Ceylan, lirik bir şiir gibi örmüş 'Kasaba'yı ve epik anlatımdan alabildiğine uzak durmuş. Öte yandan, en azından kendi seyir tarihim açısından söyleyecek olursam, bu güne kadar rastlamadığım bir tarz tutturarak, öykü anlatma mücadelesini de elden bıırakmamış. Düpedüz, açıkça değil; sezdirmeden, sessizce... Çamurlu yollarla karla kaplı dağlarla çevrili küçük bir kasabadan puslu manzaralar getiriyor karşımıza 'Kasaba'... Yılmaz Güney'in 'Umut'undan bu yana bu kadar 'gerçekçi' bir film izlediğimi anımsamıyorum. Çünkü herşey gerçek! Mekanlar, insanlar. davranışlar, konuşmalar, kaygılar, gülümsemeler... Bir şiir film dedim 'Kasaba için. Aynı zamanda da bir fotofilm. Dondurulduğunda, çekilip alındığında tek başına değer taşımayan, uzun uzun görmeyi, incelenmeyi hak etmeyen tek bir kare yok 'Kasaba' da" (Arslan, Radikal, 02.12.1997). “Prof. Dr.Alim Şerif Onaran/Bülent Vardar, “20 Yüzyılın Türk Sineması” syf, 105”

4 Basiret sahiplerinin 34. Antalya Film Festivali'nde, Türk Sineması'nın tek sorununun hala' samimiyetsizlik' olduğu gerçeğini bir kez daha gördüklerini sanıyorum. Nuri Bilge Ceylan'ın 'Kasaba'sı, Antalya'daki iyi filmlerden biriydi. Elinizde bir büyüteç yoksa adını haritada kolayca bulamayacağınız bir kasabada çekilmişti. 'Kasaba'. Mütevazi bir bütçeyle, yaygara etmeden Oyuncularının adı Hülya değildi örneğin. Volkan, Tarkan, Tarık, ne bileyim Tanju filan da değil. örneğin Havva'ydı, Mehmet Emin'di. 60'larında bir ana, 70'lerinde bir babaydı. Teyze oğlu Saffet'ti. Bir okul müsameresi dahi görmemiş cıvıl cıvıl kasaba çocuklarıydı. İmaj çağında, 'imaj'ın kıçına tekıneyi vurmuştu filmin yönetmeni. Göz boyama, seyirci avlama adına alçalmıyordu 'Kasaba'... Bizim az gelişmiş ülkemizin çok gelişmiş sinemacıları yüksek fikirlerle, 'müthiş' zeka oyunlaryla ürettikleri 'paradokslarla' oynaya dursun, alçak gönüllü 'Kasaba', yeni bir damar yakalıyor, nerdeyse bir manifesto olup çıkıyordu.. Antalya Film Festivalinde kendini popülist değerlerden uzak tutan soylu bir sinema etiğine sahip olan 'Kasaba', ödüllendirilemezdi. Ödülsüz bırakılamazdı, görmezden gelinemezdi. Kategoriler dışında bir ödül verildi Kasaba'ya: En İyi Yönetmen dalında mansiyon. Namuslu bir jürinin elinden daha fazlası gelmiyordu çünkü. Bence 'Kasaba' aldı en büyük ödülü" (Ahmet Uluçay, Radikal, 03.12.1997).

4 İtalyan Yeni Gerçekçilik akımının belli başlı özellikleri arasında yerinde çekim, amatör oyuncular, gerçek zaman kullanımı, öykünün gelişimi ile ilgisi olmayan görüntülerin sıkça kullanılması, epizodik anlatım ve filmin gelişi güzel bir anda sonlanması gelir. 'Kasaba' da bu belli başlı özellikleri kullanan bir film. "Nuri Bilge Ceylan'ın doğup büyüdüğü kasabada çekilen filmde, profesyonel oyuncu yok, sekanslar 'gerçek zaman' da geçercesine uzun, öykünün gelişimiyle ilgisi olmayan görüntüler ağırlıkta.... Görsel bir anlam, grafik bir anlatımdan ziyade estetik bir duyguların yaratmayı amaçlayan görüntüler, Yeni Gerçekçilik akımının filmlerinde olduğu gibi sinemasal bir tad bırakınıyor 'Kasaba'da. Nuri Bilge Ceylan'ın fotoğrafçılıktan geldiğini hemen belli eden durağan görüntüler bunlar. Nitekim kamera hareket ettiği anda 'amatörlük' tüm olası iyi anlamlarından boşanıp, düpedüz beceriksizce, baştan savma anlamlarını içeren bir boyut kazanıyor. Dahası Yeni Gerçekçilik, tepki olarak doğduğu 'telefon' filmleri yüzünden olsa gerek, diyaloglara, hele de monologlara prim vermeyip, sinemayı tümüyle görsel bir sanat olarak algılarken, 'Kasaba'nın bitmek bilmeyen ... diyaalog isvesine bürünmüş dizi dizi monologlardan oluşan bir bölümü var." (Erdem, Gazete Pazar, 21.12.1997). “Prof. Dr. Alim Şerif Onaran/Bülent Vardar )

 

KARANLIKTA GÖZLERİME BAK (1996) 

Senaryo ve Yönetmen: Avni Kütükoğlu, Görüntü Yönetmeni: Şener Işık, Yapım: Burç Film/Fedai Öztürk

Oyuncular: Murat Soydan, Sibel Gökçe, Salih Kırmızı, Tanyeli Erdinç Öz, Nilüfer Öz

Konu: Ünlü bir tekstilci işadamıyla sevgilisinin öyküsü... Burcu, aradığı erkeği bulduğunu sandığı anda, kaldığı otelin genel müdürü ile ilişkiye girer. Genç kadın bu olaydan sonra sevgilisiyle tartışırken kafasına vurulan bir cisimle yaşamını yitirir.

 

İNTİHARIN EL KİTABI (1996) 

Yönetmen: Erbil Altanay, Senaryo: Sashko Nasev, Erbil Altınay, Görüntü Yönetmeni: Sinan Güngör, Müzik: Vlatko, Stevanovski, Yapım: L Prodüksiyon/ Samim Meriç, Asuman Gök Sanat Yönetmeni: Robert Pashoski, Kurgu: Mevlut Koçak, Demir Keskin,

Oyuncular: Katherina, Kocevska, Jovica, Mihaljovski, Oliver Mitkovski, Jelena, Mijatoviç, Silvana Erats

Konu: Olay Makedonya'da geçer. Sistem değişmiş, demokrasiye geçilmiştir. insanlar sancılı bir geçiş dönemi yaşamaktadırlar. Filmin eksen kişisi Kumplung bir taksi şoförüdür. Kumplung'un tüm ilişkileri eski sisteme aittir. Karısı Stonya, bir fabrikada çalışır. Oğlu Sole ise henüz üniversiteye başlamıştır. Kumplung yalana ve kadınlara düşkündür. Ilişkileri kendi çıkarlarına göredir. Kumplung'un çevresi ve ilişkileri ve çelişkileri trajikomik bir anlatımla işlenmiştir. Kimseye tavsiye edilmeyen bir hayatı ele alan filmin iyiye ve doğruya en kötüyü göstererek ulaşma gibi zor bir görevi vardır. Ders vermez, gösterir. Film türü ahlaki bir komedidir. Uslup olarak sınırlı bir filmdir. Ya da incelmiş bir sanatsal anlayışla sergilenen ahlak şovudur. Bütün bunlar yeni bir sinema dili ve anlayışı olarak da kabul edilebilir

Kumplung, sık sık yalan söyleyen, kadınlara ve sekse düşkün, ahlaki değerlerden yoksun, küçük kişisel çıkarları uğruna her türlü çirkinliği yapmaya hazır tipik bir 'eski sistem' uyanığıdır. Ama aynı zamanda bir kaybedendir. Muhbirlik yapan, iftira etmeyi meslek haline getirmiş, insanlardan para sızdıran, oğlunun kız arkadaşına tecavüz etmeyi doğal hakkı sayan Kumplung'un yaşamı giderek düşüş gösteren bir eğri çizer. Etnik bir komedi olarak tanımlanabilecek film, Kumplung'un çevresiyle ilişkilerini, onlarla çatışmalarını trajikomik bir dille anlatır" (TÜRSAK Sinema Yıllıığı 97/98, 1998:30). “” Prof.Dr. Alim Şerif Onaran/Doç.Dr.Bülent Varol, “20 Yüzyılın Türk Sineması” syf, 102”

& .. 1997 Ankara Film Festivalinde, Sinan Güngör'ün özenli çalışmasıyla, Görüntü Yönetmeni dalında ödül kazanan 'İntiharın El Kitabı' tipik bir Balkan filmi. 1980 yılında Makedonya'ya yerleşen, Makedon Televizyonu için belgeseller çeken, ama bu arada Türkiye de diziler çekmeyi sürdüren Erbil Altanay. sinemaya da el atmakla çok isabetli bir karar vermiş. Para sızdırabileceği birilerine komplo kurma uzmanı, polis şefi kayınbiraderine muhbirlik yapıp yolunu bulan taksi şoförü Kumplung, ailesi ve sevgililerinin trajikomik öyküsü 'İntiharın El Kitabı'. Sözde demokrasinin insanlara hiç bir özgürlük tanımadığı gibi yaşamlarını iyice sıkıştırıp patlama noktasına getirdiği Makedonya' da, zorunlu olarak, bilinen tanımların dışına taşmış bir ahlakla aşk, evlilik, aile kavramlarını ele alan, melodram olsa çekilmeyecek bu film, sımsıcak ve capcanlı, bir o kadar da karanlık mizah anlayışıyla çok keyifli ve anlamlı bir 100 dakika geçirtiyor. Karısını döven, ama pavyon şarkıcısı sevgilisinin parmağının ucunda oynattığı, babalık iç güdüsü bir kedininkinden daha gelişkin olmayan, oğlunun körpe kız arkadaşına tecavüz etmeyi o çok kıymetli zürriyet hakkının bir maddesi sayan, yalan söylemeyi, iftira etmeyi bir meslek haline getirmiş, saldırgan, küfürbaz, alçak Kumplung filmimizin 'kahramanı'. Jovica Mihajlovski'nin kesinlile inandırıcı yorumu ve aşağılık kişiliğe bizi güldürebilecek insani bir sevimlilik katması gerçekten övgüye değer. Filmin tüm oyuncuları eşdeğerde bir başarıya ulaşıyor. Mekan ve kostüm tasarımından, altyazıdan izleyebildiğim kadarıyla diyaloglarına varıncaya dek herşeyiyle otantik bir film 'İntiharın El Kitabı'. demokratik hakların kot giyme, pop (müzik) dinleme, kola içme, hamburger yemeden ıbaret olmadığını vurgulanmadan, bir an önce sosyalizmi yıkıp kendine yeni pazarlar yaratma telaşına düşen iştahlı kapitalizmin bir yergisi bu film. Tüm Doğu Avrupa ve Balkan ülkelerinde birkaç versiyonu çekildi. Altınay'ınki de onlardan aşağı kalmıyor. Kumplung'un oğlunun bir BM görevlisinin 'nasıl bir ülke Makedonya?' biçimindeki abes sorusuna verdiği yanıt filmin tonunu ve atmosferini daha başından belirtiyor: 'Cennet gibi yer!' Herkesin hala yoksul ve özlem dolu olduğu bir cennet" (Alin Taşçıyan, Milliyet, 07.11.1997). TÜRSAK Sinema Yıllığı 97/98