SABAHSIZ GECELER (1968)

Yönetmen: Ertem Göreç

Senaryo Safa Önal

Peyami Safa’nın aynı isimli romanından

Operatör: Nejat Okçugil

Yapım: Er Film / Berker İnanoğlu

Sesleri alan Tuncer Aydınoğlu, Montaj Özdemir Arıtan, Teknik Elemanlar: Recai Karataş, Ali Berkan, Arif Özalp, Tanaş Petridis, Osman Bilen, Adnan Açıkalın, Kâmil İpekar, Nevzat Dişiaçık, Recep Pala, Hüseyin Demirayak, Ender Işık Servisi Şef: Aydın Yurteri, Set Asistanları: Kahraman Kongür Yılmaz Angün, Erdil Demirbağ, Prodüksiyon Asistanı: Mustafa Oğuz, Ar Direktör: Özdemir Akın, Kamera Asistanı: Mehmet A. Özdemir, Reji Asistanı: İzzet Özkaya, Prodüksiyon Amiri: Sadri karan, Teknik Direktör: Samim Utku, (Acar Film Stüdyosunda hazırlanmış ve seslendirilmiştir.)

Oyuncular: Kartal Tibet (Salih), Sema Özcan (Sabahat), Nedret Güvenç (Nezahat), Necdet Tosun (berber Ahmet), Asım Nipton (komiser Mahmut), Necabettin Yal (Nafiz), Alev Koral (Şükran), Mürvet Sim (Madam Sürvik), Nevzat Okçugil (Cenan Kalfa), Selâhattin İçsel (Rıfkı Bey), Ali Ekdal (Katil Ömer), Hüseyin Zan (Tüysüz), Aynur Ajarsu (hizmetçi), Mustafa Yavuz (bahçevan Bayram), Mustafa Dağhan (doktor), Kudret Karadağ, Erdoğan Seren, Mehmet Büyükgüngör, Tevhit Soyurgal, Arap Celal, Özdemir Akın, Güzin Özel, Küçük Yıldız: Turgut Baydar,

Konu: Film, aynı isimli romandaki (1942) (Semih Lûtfi-Sühulet Kütüpanesi) (İlk baskı 1934) gibi bardaktan boşanırcasına yağmurlu bir gecede başlar. Salih, her zamanki gibi sarhoş ve perişan, Çengelköy’deki ‘babası’ Nafiz Bey’in evine gidiyor. Annesi Nezahat (romanda Nezahet) Hanım ve babası, o çocukken boşanmışlar. Aradan geçen 20 yılda, üstelik bir de ‘ince hastalık’ çeken delikanlının kabalığı ve düzensiz yaşamı herkesi bıktırmış. Eve, biraz da zorla girer. Tartışmaları sonucunda Nafiz Bey “Bir erkek için böyle bir şeyi itiraf etmenin ne kadar acı olduğunu bilemezsin” diyerek yukarıdaki sözleri söylüyor... Yıllarca önce.. ‘Kimsesiz ve ufak bir memur’ken, Kaftanizade Rıfkı Bey’in Kızıltoprak’daki köşküne içgüveysi girmiş. (Çekimler Etiler’de Basın Sitesi yakınındaki Cevat Mahrukî’nin köşkünde yapılmış.) Rıfkı Bey (romanda bir paşa), o ilerlemiş yaşına karşın hâlâ güreş tutan, hırgüre ve külhanbeyliğine bayılan ‘para pul sahibi bir emeklidir’. (Salih’in, sonraki yıllarda külhanbeyi olmasının bir nedeni, dedesinin bu hali olmalı.) “6 yıllık evli olmamıza rağmen Nezahat’la pek anlaşamıyorduk ama gene de hayatımdan memnundum. Fakat bir gece..” Rıfkı Bey, Küçük Salih, Nezahat Hanım ve uzaktan akrabaları Şükran’ın da bulunduğu sofradaki akşam yemeği, Nafiz Bey için çok sıkıntılı geçer. Dedesi, torunundan, o gün öğrettiği argo şakaları tekrarlamasını ister. (Salih bunları yalnızca o gece değil film boyunca tekrarlayacaktır.) Nafiz Bey, kendisi ile ‘caart kaba kaat’ ve ‘caftara cuftara da’ diye alay eden oğluna engel olmaya çalışırken bu kez, Rıfkı Bey’in tepkisi ile karşılaşıyor ; “Yoo damat, çocuğa değil aklın sıra bana sataşıyorsun sen.. Maksat latife. Hoşça vakit geçirmek. Lakin, bu şekilde müdahale edersen keyfim kaçar haa.” İki arada bir derede kalıp “Ne haddime efendim, bendenizin maksadı Salih’in layık olduğu şekilde terbiye görmesi..” diye durumu kurtarmaya çalışırken, Nezahat söze karışıyor ; “Terbiyenin ne olduğunu babama sen mi öğreteceksin?” O geceki tatsızlık bu kadarla kalsa iyi, karısı “Yüzünü görmek istemiyorum bu gece” diyerek onu odasına almaz. Nafiz Bey’i ne yapacağını bilmez bir halde dolanırken [Necabettin Yal, ‘Son Hatıra’ (1968) filminde aynı salonda, aynı robdöşambr ve fularla, kızı Selma’nın Ferit’le olan ilişkisine efkârlandığı için dönüp duracaktır] gören Şükran şunları söylüyor ; 

“..Belki (yaptığım) doğru değil ama söyleyeceğim artık.. Nezahat başkasını seviyor. Macit isminde biri. Senden çok önce tanışmışlardı. Evlenmek için yanıp tutuştular ama Rıfkı amcam vermedi. İşsiz güçsüz, ne idiği belirsiz diye vermedi. (Romanda ise Mehmet Macit ‘askeri tıbbiye’de öğrenci ve "doktor çıktıktan sonra Anadolu’ya gönderilir, kızını paşadan ayırır" diye evlenmelerine izin verilmiyor.) Nezahat yataklara düştü günlerce. O arada seni buldular. Yoksa, Nezahat’ı sana dünyada vermezdi Rıfkı amcam.. Şimdi gene gizli gizli buluşmaya başladılar.” Bu konuşmadan sonra, Nafiz Bey’in içine bir kuşku düşer ; “

Yoksa, Salih benim çocuğum değil mi? Bana benzemiyor, huyu da benzemiyor.” Ertesi gece, karısı ile Macit’i beraberlerken yakalar. Rıfkı Bey’le konuşup köşkten ayrılır. Nafiz Bey sözlerini şöyle tamamlıyor ; “Durumu öğrenen büyükbabana nüzul indi. Ölmedi ama senelerce yatalak yaşadı. Bu yüzden annenle Macit, büyükbaban ölene kadar evlenemediler.. Seni mektebe verdiler ama hiçbirinde dikiş tutturamadın.. Okumadın velhasıl. İşe verdiler, onu da beceremedin..Annen de baş edemedi senle, bıraktı peşini. Rengin, çenenin şekli, gözlerin tıpkı Macit. Sağ kulağının arkası bile onunki gibi yırtık.” İşsiz güçsüz, alkol-esrar düşkünü, ciğerleri hasta, sevgilisi Sabahat (Rum kızı) ile Madam Sürvik’in (romanda Sürpik) pansiyonunda üç aydır kirasını ödeyemediği bir odada kalan ve yankesicilik bile yapmış olan Salih, sanki bunca sorun yetmezmiş gibi, şimdi bir de ‘sütü bozuk’ olmadığını kanıtlamak için gerçek babasının kim olduğunu bulmak zorundadır. “Yorganımı ısırıyorum efkârımdan” dediği bu ‘Sabahsız Geceler’de en büyük yardımcıları Sabahat, Komiser Mahmut, Cenan Kalfa, Berber Ahmet ve biraz da Madam Sürvik olur. Filmdeki Salih romandakinden çok daha ‘güçlü’. Gerçek babası olduğunu öğrendiği Macit’i tıraş ederken elindeki usturayı yere atıyor. Romandaki Salih gibi onun boğazını kesip ‘müteferika’ya düşmüyor .

► Film, aynı isimli romandaki (1942) (Semih Lûtfi-Sühulet Kütüpanesi) (İlk baskı 1934) gibi bardaktan boşanırcasına yağmurlu bir gecede başlar. Salih, her zamanki gibi sarhoş ve perişan, Çengelköy’deki ‘babası’ Nafiz Bey’in evine gidiyor. Annesi Nezahat (romanda Nezahet) Hanım ve babası, o çocukken boşanmışlar. Aradan geçen 20 yılda, üstelik bir de ‘ince hastalık’ çeken delikanlının kabalığı ve düzensiz yaşamı herkesi bıktırmış. Eve, biraz da zorla girer. Tartışmaları sonucunda Nafiz Bey “Bir erkek için böyle bir şeyi itiraf etmenin ne kadar acı olduğunu bilemezsin” diyerek yukarıdaki sözleri söylüyor...

Yıllarca önce.. ‘Kimsesiz ve ufak bir memur’ken, Kaftanizade Rıfkı Bey’in Kızıltoprak’daki köşküne içgüveysi girmiş. (Çekimler Etiler’de Basın Sitesi yakınındaki Cevat Mahrukî’nin köşkünde yapılmış.) Rıfkı Bey (romanda bir paşa), o ilerlemiş yaşına karşın hâlâ güreş tutan hırgüre ve külhanbeyliğine bayılan ‘para pul sahibi bir emeklidir’. (Salih’in, sonraki yıllarda külhanbeyi olmasının bir nedeni, dedesinin bu hali olmalı.) “6 yıllık evli olmamıza rağmen Nezahat’la pek anlaşamıyorduk ama gene de hayatımdan memnundum. Fakat bir gece..”

Rıfkı Bey, Küçük Salih, Nezahat Hanım ve uzaktan akrabaları Şükran’ın da bulunduğu sofradaki akşam yemeği, Nafiz Bey için çok sıkıntılı geçer. Dedesi, torunundan, o gün öğrettiği argo şakaları tekrarlamasını ister. Nafiz Bey, kendisi ile ‘caart kaba kaat’ ve ‘caftara cuftara da’ diye alay eden oğluna engel olmaya çalışırken bu kez, Rıfkı Bey’in tepkisi ile karşılaşıyor ; “Yoo damat, çocuğa değil aklın sıra bana sataşıyorsun sen.. Maksat latife. Hoşça vakit geçirmek. Lakin, bu şekilde müdahale edersen keyfim kaçar haa.” İki arada bir derede kalıp “Ne haddime efendim, bendenizin maksadı Salih’in layık olduğu şekilde terbiye görmesi..” diye durumu kurtarmaya çalışırken, Nezahat söze karışıyor; “Terbiyenin ne olduğunu babama sen mi öğreteceksin?”

O geceki tatsızlık bu kadarla kalsa iyi, karısı “Yüzünü görmek istemiyorum bu gece” diyerek onu odasına almaz. Nafiz Bey’i ne yapacağını bilmez bir halde dolanırken [Necabettin Yal, ‘Son Hatıra’ (1968) filminde aynı salonda, aynı robdöşambr ve fularla, kızı Selma’nın Ferit’le olan ilişkisine efkârlandığı için dönüp duracaktır] gören Şükran şunları söylüyor ; “..Belki (yaptığım) doğru değil ama söyleyeceğim artık.. Nezahat başkasını seviyor. Macit isminde biri. Senden çok önce tanışmışlardı. Evlenmek için yanıp tutuştular ama Rıfkı amcam vermedi. İşsiz güçsüz, ne idiği belirsiz diye vermedi. Nezahat yataklara düştü günlerce. O arada seni buldular. Yoksa, Nezahat’ı sana dünyada vermezdi Rıfkı amcam.. Şimdi gene gizli gizli buluşmaya başladılar.”

Bu konuşmadan sonra, Nafiz Bey’in içine bir kuşku düşer ; “Yoksa, Salih benim çocuğum

Değil mi? Bana benzemiyor, huyu da benzemiyor.” Ertesi gece, karısı ile Macit’i beraberlerken yakalar. Rıfkı Bey’le konuşup köşkten ayrılır.

Nafiz Bey sözlerini şöyle tamamlıyor ; “Durumu öğrenen büyükbabana nüzul indi. Ölmedi ama senelerce yatalak yaşadı. Bu yüzden annenle Macit, büyükbaban ölene kadar evlenemediler.. Seni mektebe verdiler ama hiçbirinde dikiş tutturamadın.. Okumadın velhasıl. İşe verdiler, onu da beceremedin.. Annen de baş edemedi senle, bıraktı peşini. Rengin, çenenin şekli, gözlerin tıpkı Macit. Sağ kulağının arkası bile onunki gibi yırtık.”

İşsiz güçsüz, alkol-esrar düşkünü, ciğerleri hasta, sevgilisi Sabahat (romanda Fofo isimli güzel bir Rum kızı) ile Madam Sürvik’in (romanda Sürpik) pansiyonunda üç aydır kirasını ödeyemediği bir odada kalan ve yankesicilik bile yapmış olan Salih, sanki bunca sorun yetmezmiş gibi, şimdi bir de ‘sütü bozuk’ olmadığını kanıtlamak için gerçek babasının kim olduğunu bulmak zorundadır.

Yorganımı ısırıyorum efkârımdan” dediği bu ‘Sabahsız Geceler’de en büyük yardımcıları Sabahat, Komiser Mahmut, Cenan Kalfa, Berber Ahmet (romanda Tanaş) ve biraz da Madam Sürvik olur. Filmdeki Salih romandakinden çok daha ‘güçlü’. Gerçek babası olduğunu öğrendiği Macit’i tıraş ederken elindeki usturayı yere atıyor. Romandaki Salih gibi onun boğazını kesip ‘müteferika’ya düşmüyor. (Murat Çelenligil – sinematürk veri tabanı)